Ирина Эланс

Автор который поможет с любыми образовательными и учебными заданиями

Өнімнің сипаттамасы

1 Өнімнің сипаттамасы

Тарихта сыраның дайындалу тәсілін ойлап тапқан адамның кім екені белгісіз болып қалды. Алайда оның біздің эрамызға дейін 7 мың жыл бұрын Вавилонда сыраны арпа уыты мен бидайдан дайындаған деген болжам бар жәнебаяғы замандарда көне Египет пен Грекияда қайнатылғаны мәлім. Одан кейін Англия, Бельгия, солтүстік Францияда, Германияда, Русьте сыра қайнату өнерінің өркендегені тағы бар. Кейіндері Пасхада, Дмитрий сенбісінде, масленицада, шоқындыру мен үйлену тойларында қайнатып ішуге рұқсат берілді. Одан бері қаншама уақыт өтті. Қазіргі кезде сыраның отаны – Чехия делінсе, еліміз бойынша Шымкент пен Қарағанды қалалары осы сусын яғни ішімдік түрін қайнатудан көш бастап тұр.

Біздің елімізде сыра өнеркәсібі бойынша көптеген жаңа мамандандырылған зауыттар салынған, ал қазіргі таңдағы жаңа озық қондырғылармен жабдықталған. Ғалымдар сыра өндірісінің жаңа перспективті әдістерін өндеуде. Осындай өндеулердің бірі уытты электрохимиялық және биотехнологиялық әдіспен алуды ұсынған. Өнеркәсіпке осындай технологияларды енгізу уыт сыра өндірісінің мәнді интенцифирлейді және олардың сапасын жақсартады. Сыраны қолданудың өсімі сапасын жақсартудағы өнеркәсіптің өсуіне айтарлықтай талап қояды.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметінше, жан басына шаққандағы сыра ішу мөлшері сегіз литрден асса, ұлттың жойылып кету қаупі бар. Өкінішке орай, сыра ішу жағынан біз әлем бойынша екінші орында, ТМД бойынша бірінші орында екенбіз. Сонда әрбір адам жылына 10 литр сыра ішетін көрінеді. Сыраның құрамында этил спирты бар. Сондықтан ол көпіршігенде алкоголь құрамы 14 пайызға дейін өседі, яғни, 200 грамм сыраның 50 грамы ішімдікке айналады.

Сыра-есірткінің бір түрі. Оның дәмін алған адам іше бергісі келеді. Сыра адамның қан құрамына тез сіңетін болғандықтан, бұл «сусынды» жиы ішетін адамның қан тамырлары кеңейіп, варикозға тез шалдығады екен. Ал мұндай жағдай жүрек қабының кеңеюіне әкеліп соғады. Өйткені, бүйрек пен бауырдың қізметі бұзылғаннан кейін жүрекке салмақ түсіп, адам инфаркке шалдығуы әбден мүмкін. Сонымен бірге сыра-семіздікке апаратын бірден-быр жол.

Ғалымдардың айтуы бойынша, кез келген сыраны дайындағанда құрамына «хмел» деген шөп қосылады. ол қосылмаса, сыраңыз сыра болмайды. Оның құрамында «фитоестереген» бар. ол әйелдің бойында болатын гармон-прогестерон. Сондықтан сыраны көп ішкен ерлердің еркектік қуаты жойылып, қарыны өседі, сондай-ақ жүрек талмасы ауруына жиы шалдығады екен.

1.1 Өнімнің құрамы

Сыра — арпа, су және құлмақ (хмель) араластырып ашыту арқылы дайындалатын алкоголі аз сусын (ішімдік). Оның құрамында 4—10%-ға дейін тез сіңетін тағамдық заттар, 0,3—0,4% көмірқышқыл газы мен органикалық қышқылдар, құлмақтың ащы қалдықтары, сондай-ақ 1,8—6% шамасында алкоголь болады. Сыра дайындауда арпаны тазалайды, жуады, суға салып жібітіп қабығынан ажыратады. Осы дәндерді көктетіп ары қарай ыстық бумен кептіріп диірменге тартады да, суға араластырады. Суда біраз ұсталған соң ол қою массаға айналады. Оны сүзіп, үстіне құлмақ салып қайнатады. Осыдан соң массаны қайта сүзіп суытады. Осы масса ашыту аппаратында 5—90°С температурада 7—8 тәулік сақталады. Одан соң ары қарай ашыту және дәмі жетілу үшін 0—20°С температурада арнаулы ыдыста сақталады. Сыраның толық ашу уақыты 21—90 тәулік.

Сыра құрамы:

Ашытқы- еңбек сүйгіш микроорганизмдер, бірклеткалы саңырау құлақтар тобына жатады. Егер сырада ашытқылар болмаса, онда алкоголь мен газда болмас еді. Көбі спирттік ашу процесін жүргізеді. Құрамында ақуыздар мен В витаминдері бар. Шарап, сыра ашыту мен нан пісіруде, ауыл шаруашылығында (азықтық ашытқылар) кеңінен қолданылады. Сыра ашытқылары медицинада зат алмасу процесі бұзылғанда, В, витамині жетіспегенде және т.б. кезде қолданылады. Құрама жем құрамына, концентраттарға және белокты витаминді және минералды қоспа ретінде пайдаланылады.

2. Су–мөлдір, иіссіз, түссіз сұйықтық. Ол сырадағы ең басты ингридиент.

3. Уыт – сыра қайнатуда қолданылатын арпаның өнген дәндері. Ол көмірсуларға, ферменттерге, минералды тұздарға және дәрумендерге бай, нақ соның өзі сыраға тамаша түс, аңқыған иіс пен қанық дәм береді.

4. Құлмақ–шығыстан әкелінетін өсімдік. Ол сыраға қанаққан және жағымды дәм береді. Құлмақ (Humulus lupulus) – тұт тұқымдасына жататын шырмалып өсетін қос үйлі өсімдік. Қазақстанның барлық жерінде кездеседі. Негізінен ылғалды жерлерде өседі. Биіктігі 3 – 5 метр. Жапырағы қарама-қарсы орналасқан, ұшы үшкір. Гүлі сарғыш, жасыл түсті, аналығы – біреу, масақ пішіндес, 5 аталығы сыпыртқы тәрізді гүлшоғырында орналасқан. Маусым – шілде айларында гүлдеп, шілде – тамызда жемісі піседі. Жемісі – жаңғақша. Құлмақ бүрінен сыра қайнатуға қажетті шикізат алынады. Оның құрамында 8 – 10% илік және жұпар иісті заттар бар. Құлмақты техникалық дақыл ретінде де өсіреді.

Сыраның химиялық құрамы:

• Глюкоза;

• Фоль қышқылы-адамның өсу процесін және имунитетің жоғарлатады;

• Лимон қышқылы;

• Сірке суы;

• Қымыздық қышқылы;

• Фенольдық қосылыстар;

• Антоцианидиндер –Е163 сырағы түс береді, бұл тағамдық қоспа;

• Биогендік аминдер;

• Фитоэкстрагендер-бидай,соя,арпа,күріш,алма,сәбіз құрамында болады. Гармондық өзгерістерге алып келеді;

• Биотиндер-В9.

Сыраны өніп кеткен арпа утымен ашыту жолымен алады. Сонымен қатар, сыраны басқада түрлі дәндерден өңдеуге болады, бірақ дән крахмалы біртіндеп қантқа айналған алдын ала өндірілуі тиіс. Егер де біз Энциклопедияны ашатын болсақ, онда сыра дегеніміз-бұл өнген арпа, құмақ және судан дайындалатын құлмақты ащы ароматты, көбікті, әлсіз алкогольды сусын. Сыра –сергіткіш және шөлді жақсы басатын сусын.

Сыра дайындау процесі бірнеше сатыға бөлінеді:

1. Арпадан жасалған уыт өндірісі;

2. Құлмақ және уыттан тұратын сыра суслосын қайнату;

3. Суытылған сыра суслосын сыра ашытқысын ашыту;

4. Жаңадан дайындалған сыраны ашыту, жетілдіру және гормонизациялау;

5. Сүзу және дайын болған сыраны шөлмекке және бөшкеге құю.

1.2 Өндірістің биохимиялық және микробиологиялық негізі

Сыра қайнату өндірісінің негізіне өндірілген арпаны өсіру және сусланы дайындау және де спирттік ашу процесі кезінде жүретін биохимиялық процестер өндірілген арпаның ферменттерінің әсерінен жүреді. Сыра ашытқысын ашыту процесі кезінде өтетін биохимиялық процестер микроорганизмдердің, спиртті ашудың қоздырушылары сыра ашытқының әсерінен жүреді.

Арпа сыра өндірісінің шикізаты болып табылады. Арпадан өндірілген арпаны алады. Ол үшін арпаны суландырады, өсіреді және кептіреді. Сол кезде арпада амилолитикалық және протеолитикалық ферменттер жиналады. Біріншілері крахмалды қантқа гидролиздейді, ал екіншілері ақуызды амин қышқылдарына дейін ыдыратады. Өндірілген арпа кептіру кезінде хош иісті заттар түзеді, олар сыраның дәмі мен иісі қамтамасыз етеді. Суслоны дайындау кезінде майдаланған арпаны сумен араластырып, алынған сүзіндіні қыздырады, сол кезде құрғақ өндірілген арпаның 75% ерітінді өтеді. Крахмал қантқа айналады, ал ақуыздар амин қышқылдарына дейін ыдырайды.

Қанттандырылған сүзіндіні өсінділерден бөлу үшін сүзінді өткізеді. Суслоны құлмақпен қайнатады. Құлмақтың ащы және хош иісті заттары суслоға өтеді, ферменттер инактивтенеді, ал ақуыздар оралады. Амин қышқылдарының жартысы қанттармен әрекеттесіп, мелаидиндер түзеді. Суслоны сүзіп болғаннан кейін оны ашуға жібереді. Ашыту кезінде мальтоза ашытқы ферменттерінің әсерінен глюкозаға ыдырайды, ал соңғы спирт пен СО2 айналады. Суслоны ашыту процесі және жетілу процесі екі сатыдан тұрады. Ашу процесі 7-9°С және 5-13°С температуралық режим аралығында жүреді. Жетілу кезінде 1 л сыраның құрамына 1,2-1,3 г ашытқы болу керек.

Ашытқылар-сыра өндірісі процесінде мәдени ашытқылардан басқа жабайы ашытқы деп аталатын ашытқыны басқа түрлері де дамуда.

Жабайы ашытқының көптеген түрлері алынған. Сыра сапасымен технологиялық процесін жүруінде айтарлықтай әсер етеді.

Ашытқының басқа түрлері қауіпсіз, бірақта олардың қатысуы өндірістің санитарлық деңгейінің төменгі көрсеткіш болып табылады. Сондықтан оларды уақытында шығару тиімді. Сыра қайнату өндірісіндегі инфицирлеуді жабайы ашытқыны пайдаланып шығаруға, негізгі екі қоректендіргіш ортаны қолданады. Криетал күлгінді, агар және лизинді агар.

Қазіргі таңда жабайы ашытқының 40 астам түрі жазылған. Ашыту сатысында суслаға түскен жабайы ашытқылар интенсивті өсе алмайды, өйткені олардың өсімі мөлшері айтарлықтай көп мәдени ашытқымен жойылып кетеді. Ашыту соңында жабайы ашытқының көптеген бөлігі мәдени ашытқымен бірге ағартылмайды.

Жабайы ашытқылар мәдени ашытқыға қарағанда нашар ағартылып, нәтижесінде сыраның түссіздену қиындайды. Сонымен қатар сыра ашытқысына жабайы ашытқысының жасуша өлшемдері кіші болғандықтан, дайын болған сыраны сүзгенде, сүзгіден өтіп кетіп, дайын сыраның пайдалануын оданда жоғарылатады. Жабайы ашытқылар дәмді ашытқыларды жиі-жиі инфицирлейді де ашытуды тоқтатады және төмендетеді, ал кейде ашытқының флокуляциялану қабілетінің өзгеруіне әкеліп соғады.

Сыраның лайлануы әлсізден өте күштіге дейін болуы, нәтижесінде тұнба түзеді. Жоғары спирт, ацетильдегид, эфирлер және басқа метобализм өндірісінің түзілуі сырада жағымсыз ащылықпен басқа дәм (қырнағыш ащы) және иістің (эфирлі, шарапты, фенолды) пайда болуына әкеп соғады.

Жалпы ашытқы мөлшеріндегі жабайы ашытқының аз ғана мөлшері споралық сапасына өте үлкен кері әсерін тигізеді.

Ашытқының қоздырғышы ашытқы болып табылады. Олар бір жасушаны микроорганизмдерден тұрады. Жасушаның өлшемі 6-8 мкм аралығында. Ашытқылар қораптарда көбейеді және онда 25% құрғақ зат және 75% суды құрайды. Ашытқының химиялық құрамы орталық құрамына және олардың физиологиялық жағдайына жататын росоларға байланысты өзгереді. Құрғақ ашытқы затының құрамына мыналар кіреді, %: азот құрамдас заттар 35-65, азотсыз экстрактивсіз заттар 20-63, майлар 2-5, минералды заттар 5-4. Ашытқыдағы майлар негізінен цитоплазмаға бейімделген. Ашытқыда сонымен қатар, лейцин, фитостреин, эргостреин 1,7%. Соңғысы УФ сәулесінің әсерінен Д2витаминіне айналады. Сыра ашытқы күшінің құрамына мыналар жатады, %: -47-43 %, СООН- 4,3 %, MgO - 3.0-7.4 %, K2-40%, S0.28-0.74%, S.09-0.74%, Cl -0.1-0.65%, фосфор араласқан бөлшектердің бірқатары. Әйткенмен соңғысы өз кезегінде спирт ашытудың аралық өнімі болып табылатын фосфотид құрамына кіреді. Ашытқыда табылған микроэлементтерге: Р, К Са, Mg, Fe, Cu, Zn жатады. Олар ашытқының өміршіңдік процесінде айтарлықтай әсер етеді.

Ашытқылар олардың өсуіне және көбеюіне, ашытылуына және тыныстауына қажетті В тобының витаминдерінен құралады. Ашытқы құрамындағы витаминдер ашыту кезіндегі корбоксилоздардағы ПВК жарықшоқтанылады да В6 витамині-ең қажетті биокатализатор С және Е витаминдері биотин, анозинді қышқылдары биомасса және өсу стимуляторының ролін ойнайды.

Ашытқы құрамындағы ферменттер эндоферменттер және жасушадан тыс болып, жасушаның ішіндегіге бөлінеді. Ашытқыда ферменттердің тобтары анықталған: гидролаздар-қалпына келтіруші ферменттер, ферменттері-трансий коздар және изомераздар.

Ферменттер әсерінен субстраттар мынадай топтарға бөледі: гидролазды және дестолаздарға.

Гидролиздер жасушадағы заттардың алмасу ролін ойнайтын мальтоза, инбертоза және мемблоза сияқты қиын органикалық заттардың жарышақтылуын каталездейді. Гликогеноздың ферменттері гликогенді глюкозаға дейін жоғарышақтандырады. Дестолоздар бұл ашытудың каталездейді, яғни көмірсутектердің оттексіз ыдырауы, ферменттердің қиын комплексі болып табылады.

Ашытқы осы экстрактордағы көмірсутек бөлшектерін спиртке және көмірқышқылға айналдырады. Уытты сусындарды дайындауда берілген өндіріс бірқатар спецификалық талапты қанағаттандыратын суды қолданады. Уытты сусындар- бұл арпа және құлмақ уытынан тұратын экстракты ашыту спиртінің нәтижесінде алынған сусын. Жақсы сыра декстрин, мальтоза және алейн сияқты көмірсутектерден тұрады.

Біздің елімізде сыра өнеркәсібі бойынша көптеген жаңа мамандандырылған зауыттар салынған, ал қазіргі таңдағы жаңа озық қондырғылармен жабдықталған. Ғалымдар сыра өндірісінің жаңа перспективті әдістерін өндеуде. Осындай өндеулердің бірі уытты электрохимиялық және биотехнологиялық әдіспен алуды ұсынған. Өнеркәсіпке осындай технологияларды енгізу уыт сыра өндірісінің мәнді интенцифирлейді және олардын сапасын жақсартады. Сыраны қолданудын өсімі сапасын жақсартудағы өнеркәсіптің өсуіне айтарлықтай талап етеді.

Сыра дайындау процесі бірнеше сатыға бөлінеді:

1. Арпадан жасалған уыт өндірісі;

2. Құлмақ және уыттан тұратын сыра суслосын қайнату;

3. Суытылған сыра суслосын сыра ашытқысын ашыту;

4. Жаңадан дайындалған сыраны ашыту, жетілдіру және гормонизациялау;

5. Сүзу және дайын болған сыраны шөлмекке және бөшкеге құю.

Сыраның бірнеше сортына спецификалық дәм беру және өндірістін арзандауы үшін, оған күріш, арпа, жүгері ұны, майса, қантты сияқты уытсыз өнімдер қосып дайындады.

1.3 Техникалық регламент бойынша сыра өніміне қойылатын талаптар

Техникалық регламент бойынша сыра өніміне қойылатын талаптар:

Cыраның типі (ақшыл, қоңыр). Пастерленген сыраны таңбалау «Пастерленген», ақшыл емес сыра үшін - «ақшыл емес» деген қосымша жазуларды қамтуы тиіс;
бастапқы сөлдің экстрактивтілігінің шамасы (құрғақ заттардың массалық үлесі);
этил спиртінің пайызы немесе көлемі бойынша шоғырлануының ең аз шамасы - «алк. кемінде...%(% айн.)» немесе «спирт кемінде...%(% айн.)»;
сыра дайындау кезінде пайдаланылған негізгі сыраның құрамы;
тағамдыққұндылығы;
уәкілеттіорганалкогольөнімінөндіругебергенмемлекеттіклицензияныңнөмірі;
кегаларменбөшкелербруттосалмағынтазасалмағыннемесеноминальдыкөлемін (литр) көрсетіп, қосымшатаңбалайды.

1.4 Өнімге қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

"Сыра және алкогольсіз сусындарды өндіру жөніндегі объектілерге қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық ережесін бекіту туралыҚазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2010 жылғы 4 тамыздағы N 597 бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2010 жылғы 26 тамызда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне N 6448 болып енгізілді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің 2012 жылдың 18 мамырдағы № 362 бұйрығымен:

Қоса беріліп отырған «Сыра және алкогольсіз сусындарды өндіретін объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық ережесі бекітілсін.

Сыра және алкогольсіз сусындарды өндіретін объектінің аумағын күтіп-ұстауға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық ережелері мен талаптары:

1. «Сыра және алкогольсіз сусындарды өндіретін объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитарлық-эпидемиологиялық ережесі (бұдан әрі - санитариялық ереже) меншік нысанына қарамастан қызметі сыра және алкогольсіз сусындарды дайындаумен, өткізумен байланысты заңды және жеке тұлғаларға арналған.

2. Ұйымдардың басшылары мен жеке тұлғалар осы санитариялық ереженің талаптарын сақтауды қамтамасыз етеді

3. Осы санитариялық ережеде мынандай терминдер мен анықтамалар қолданылды:

1) полиэтилентерефталаттан жасалған шөлмектер (бұдан әрі - ПЭТФ) - шөлмектерді шығаруға және алкогольсіз сусындарды құюға арналған преформа (дайындама);

2) жарма - ұсатылған арпа дәні;

3) кегалар - ішкі беті герметикалық жабық металлдан жасалған цилиндр сыйымдылықтар;

4) купаждау ыдысы - арнайы типтегі және құрамдағы өнімді алу, сапасын жақсарту үшін әртүрлі тағам өнімдерін белгілі бір қатынаста араластыруға арналған сыйымдылық;

5) шайырлау - сыйымдылықтарды арнайы заттармен өңдеу;

6) "жылжымалы жүйек" - арпаны өсіруге арналған арнайы жабдық;

7) тағамдық қоспалар - тағамдарды дайындау және өндіру және (немесе) олардың сапасын сақтау процесінде тағам өнімдеріне арнайы енгізілетін табиғи және жасанды заттар және олардың қосындылары;

8) өнген дән жармасы - дақылдардың дәнін өсіру арқылы алынған өнім;

9) сатуратор -сұйықты көмір қышқыл газымен байытуға арналған аппарат;

10) сыра ашытқысы - ашытуға қойылған өнген дән жармасының сулы ерітіндісі;

11) трансмиссия - қозғалтқыштың айналуын жұмысшы машиналарға (ұсатқыштарға) беруге арналған құрылғы немесе жүйе;

12) тығындауыш қалпақша (кронендік тығын)- газдың шығуына кедергі жасайтын, шөлмекті берік тығындауға арналған арнайы тығын;

13) фитинг - кеганың түбіне дейін жететін, сұйықтық жеткізу түтігімен біріктірілген, кегаларды жуу, толтыру және босатуға арналған құрылғы.

4. Сыра және алкогольсіз сусындарды өндіретін объектілерді (бұдан әрі - объектілер) орналастыруға, оларға жер учаскелерін беруге, құрылысын және реконструкциясына, пайдалануға енгізуге арналған жобалық құжаттаманы бекіту санитарлық-эпидемиологиялық оң қорытындысы болған жағдайда жол беріледі.

5. Объектілер бөлек аумақта орналасады. Салынып жатқан немесе жобаланатын өндірістер тұрғын үйлерге кемінде 50 метр (бұдан әрі – м) қашықтық қатынасы бойынша орналастырылады. Объектілерді тұрғын үй ғимараттарында орналастыруға жол берілмейді.

6. Өндіріс аумағы қоршалады, көгалдандырылады, абаттандырылады және бөлек кіру және шығу жолдары болады.

7. Аумақ өндірістік және шаруашылық аймаққа бөлінеді. Өндірістік аймаққа - өндірістік корпус, шикі заттар мен дайын өнімдерді сақтауға арналған қоймалық үй-жайлар, тұрмыстық үй-жайлар, денсаулық сақтау пункттері орналасады, шаруашылық аймақта - жөндейтін шеберханалар, ыдыстар мен жанар-жағар май қоймасы, қазандық, гараж, қоқыстарды жинауға арналған контейнерлері бар алаң, аула ішіндегі дәретхана орналастырылады.

8. Жауын-шашын суының ағысы үшін ғимараттардан және басқа құрылыстардан сужинағыштарға бағытталған еңістер көзделеді. Сужинағыштар мен суағарлар тұрақты тазартылады және уақтылы жөнделеді. Аумақ күнделікті жиналады, жазғы мезгілде – су себіледі, қысқы мезгілде – қардан және мұздан тазартылады, құм себіледі.

9. Сыра және квас жармасын жинау және сақтау үшін бункерлер немесе су өткізбейтін материалдардан жасалған жәшіктермен жабдықталады. Жарма жинауға арналған жинағыштар траптарға бағытталған еңістері бар асфальтталған немесе бетондалған алаңдарға орналастырылады.

10. Жармаларды тасымалдау металл су өткізбейтін жабық кузовы бар автомашиналарда немесе арнайы цистерналарда, кузовтары тығыздалған өздігінен түсіретін бактарда немесе кузовы ағаштан жасалып қаңылтырмен қапталған машиналарда жүргізіледі.

11. Шаруашылық аймақ өндірістік аймаққа қатысты жел соғатын жаққа орналастырылады. Объектінің аумағына кіретін және өтетін барлық жолдар асфальтталады.

12. Ыдыстар, құрылыс және шаруашылық материалдар қоймаларда сақталады. Ыдыстарды жинауға және оларды асфальтталған алаңдарда қалқаның астында уақытша сақтауға жол беріледі.

13. Сынған шөлмектерді (сынған шыны) және қоқысты жинау үшін оның көлемі контейнерлердің табаны алаңынан үш есе асатын және өндірістік және қосымша үй-жайлардан 15 метрден аспайтын қашықтықта орналасқан асфальтталған алаңға орнатылған металл контейнерлер пайдаланылады.

14. Қалдықтар мен қоқысты шығару контейнер сыйымдылығының 2/3 аспайтын бөлігі толған кезде, бірақ аптасына кемінде бір рет жүргізіледі. Контейнерлер босатылғаннан кейін Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген құралдармен жуылады және дезинфекцияланады.

15. Қоқысты шығару арнайы автокөлікпен жүзеге асырылады.

16. Жеке тұрған аула ішіндегі дәретханалар өндірістік және қоймалық үй-жайлардан кемінде 25 м қашықтықта орналастырылады және таза ұсталады және күнделікті дезинфекцияланады.

Өндірістің технологиялық процесстеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар:

17. Сыра өндірудің технологиялық процесі мынадай бірқатар жүйелік кезеңдерді қамтиды:

арпаны өңдеу,
өнген дән жармасын өсіру,
өнген дән жармасын кептіру,
сыра ашытқысын дайындау,
сыра ашытуды дайындау,
сыра ашытқысын ашыту және сыраны ашытуға дейінгі,
сыра құю.

18. Сыра өндірісінің өндірістік үй-жайларына мыналар жатады:

элеватор бөлімшесі және өнген дән жармасына арналған бөлімше,
өнген дән жармасын кептіру және ұсақтау бөлімшесі,
сыра ашытқысын қайнату бөлімшесі,
сыра ашытқысын салқындату бөлімшесі,
ашыту бөлімшесі,
ашытқылардың таза өсірінділеріне арналған бөлімше,
лагерь цехы,
сүзгілеу бөлімшесі,
құю бөлімшесі.

19. Алкогольсіз сусындардың өндірістік үй-жайларына мыналар жатады:

су дайындау бөлімшесі,
сироп қайнататын бөлімше,
сүзгілеу учаскесі бар купаждау бөлімшесі,
құю цехы.

20. Барлық технологиялық жабдық, аппарат, сыйымдылық, мүкаммал, ыдыс және қаптама материалдары тағамдық өнімдермен жанасуға рұқсат етілген материалдардан жасалады.

1.5 Импортталатын сыра мөлшері

Статистика агенттігі мәліметтеріне қарағанда, 2011 жылы Қазақстанға әлемнің 40-тан астам елінен алкогольді ішімдік импортталған. Сөйтіп, 64 млн 682 мың литр сыра, 11 млн 999 мың литр табиғи шарап, 1 млн литрге жуық хош иістендіргіш, өсімдік заттары қосылған шарап, 6 млн 780 мың литр арақ қазақстандық дүкен сөрелерін толтырған. Сонда елімізде әр адам басына шаққанда, жылына орта есеппен 5 литрден шетелдік ішімдіктен келеді. Әрине, осыдан кейін қазақстандықтардың тек кілең қымбат әрі жоғары сапалы, таңдаулы арақ-шараптарға ден қоя бастағаны жайлы топшылауға болар еді. Бірақ, шын мәнісінде, жағдай - басқаша.

Сыраның сыры. Өткен жылы елімізде ең көп импортталған ішімдіктің түрі - сыра. Бұл өтімді ішімдік былтыр бірнеше еуропалық елдерден, оның ішінде Бельгия, Германия, Чехиядан көбірек әкелінген. Импорт көлеміне қарағанда, Мексика мен Қытайдан шығарылатын сыраға да сұраныс бар. Алайда барлық алыс шетелдерден елге тасымалданатын сыраның көлемін (2 млн 287 литр) Ресей мен Беларусьтан әкелінетін өніммен салыстырсақ, бұл - теңізге құйылған тамшыдай-ақ.

Әрине, Қазақстанның бұл екі елмен Кеден одағын құрғанын ескерсек, жаңа экономикалық жағдай үш елдегі сыра шығарушылардың саудасын қыздыра түсуі тиіс. Десек те, қазақстандық кәсіпкерлер өткен жылы ең көп сырасын тап осы «одақтастарына» емес, көрші Қырғызстанға өткізіпті. Ал Қазақстанға 2011 жылы 61 млн литрден астам сырасын жіберген Ресейге бар-жоғы... 782 мың литр қазақстандық сыра кетсе, Беларусьқа бір литр де өтпеген.

«Бұл рыноктың толық екендігін, Кеден одағы елдеріндегі сыра өндіру саласында бәсекелестіктің жоғарылығын, оған қоса Ресей мен Беларусь рыногында бірнеше ірі әлемдік өндірушілердің бар екендігін ескерсек, бұл елдерге экспортталатын жергілікті қазақстандық сыра маркаларының табысты болу мүмкіндігі мейлінше төмен» - деп мәлімдеді Efes Karaganda Brewery компаниясының қоғаммен байланыс супервайзері Юлия Антонова. Оған қоса, мысалы, беларусьтер өткен жылы мемлекеттік реттеу арқылы сыра импортын қысқартып, отандық кәсіпорындар экспортын арттыруға бағытталған бағдарламалар арқылы сыра өндірісін 17,8 пайызға күрт өсірген. Бірақ Қазақстанда керісінше жағдай орын алған.

Кеден одағы рыногын да «жаулай» алмаған бұл ішімдік түрін өндіру Қазақстанның өз ішінде де құлдырай түсіпті. Өткен жылы бұл сусынды шығару 14,1 пайызға азайып, жалпы өнімнің көлемі 425 млн 136,3 мың литрді құраған. Мұның басты себебі алкогольді рынокты реттеу тәртібінің қатаңдатылуымен байланысты деп есептейді Антонова. Ол оның ішінде сыра акциздерінің екі есеге дейін өсіп, декларациялаудың жаңа тәртібі енгізілгенін атап өтеді. Мысалы, 2011 жылдың 1 қаңтарынан акциздер сыраның литріне 13 теңгеден 25 теңгеге, яғни 92 пайызға көтерілген. Сөйтіп, ең көп ішілетін отандық ішімдік түрі - қазақстандық сыраның өзі өндірісте қысқара берген. Дегенмен Қазақстаннан экспортталған жалпы сыра көлемі (3 млн 934 мың) - өткен жылы сыртқа шығарылған барлық отандық арақ-шараптардың арасындағы әзірге «рекордтық көрсеткіш».

1.6 Сыра өнімінің адам ағзасына әсері

Құрамында этил спирті бар кез келген алкогольдік сусын сияқты сырада адам ағзасына қауіпті. 100 грамм арақтақанша спирт болса, екі кружка сыра құрамында да сонша спирт бар. Сыра араққа қарағанда мастықты айқынырақ тудырады. Сонымен қатар сыра өте күшті зәр айдатқыш әсерін тигізеді, ол ағзадан «құрылыс материалдарын» ақуызды, майларды, микроэлементтерді, әсіресе калий, магний және С дәруменін шығарады, ол өсіп келе жатқан жасөспірімдер үшін қауіпті. Магний жетіспеушілігі көңіл-күйдің құбылуына әкеледі, адам ашуланшақ, жылауық болады, ұйқысы нашарлайды. С дәруменінің жоғалуынан иммунитет төмендейді, ми гипоксиясы дамиды, интеллект зардап шегеді. Сыраны тым көп ішкен кезде жүрек, бауыр ауруы пайда болады.