Тауар - материалдық қорларды түгендеу
Мазмұны
Кіріспе.......................
1 бөлім. Тауар - материалдық
қорларды түгендеу.............
- Тауар - материалдық қорларды түгендеу ережелері.....................
.............5 - Тауар - материалдық қорларды түгендеудің мақсаты, міндеттері және түрлері.......................
.............................. .............................. .............................. ....10 - Тауар - материалдық қорларды түгендеу жүргізу тәртібі.......................
13
2 бөлім. Тауар - материалдық қорларды түгендеу нәтижелерін есепке алу....16
2.1. Тауар-материалдық қорлардың
№2 ХҚЕС..........................
2.2. Тауар - материалдық
қорлардың қоймадағы есебі.....
2.3. Таурлы- материалдардың
бухгалтериядағы есебі.........
2.4. Тауарлы –материалдық
қорлар есебін жетілдіру
Қортынды......................
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................
Тауарлы - материалдық қорларды түгендеу ережелері
Қазақстан Республикамызда осы күнгі қолданылып жүрген ереже бойынша кәсіпорындар жылына кем дегенде бір рет өздерінің менщігіндегі материалдық қорларына түгендеу жұмысын жүргізуі керек. Түгендеу жұмысы міндетті түрде мынадай жағдайда жүргізіледі:
- жылдық есеп беру алдында маусыммен жұмыс істейтін қайта
өндіруші ұйымдар, сондай-ақ
дайындаушы және басқа да ұйымдар
материалдар мен шикізатқа
- материалдық қорларды міндетті түрде түгендеу материалдарға
жауапты адамның ауысуына байланысты, ұрлық және қиянат жасағанда, сондай-ақ материалдық қорлар бұзылғанда, табиғи апат, өрт болғанда, ұйым таратылғанда (қайта құрылғанда) т.б. жағдайларда жүргізіледі.
Түгендеу жүргізу үшін кәсіпорын басшысының бұйрығымен орталық түгендеу комиссиясы құрылады. Бұл комиссияны кәсіпорын басшысы немесе оның орынбасары басқарады. Сонымен қатар әрбір цех, бөлімше бойынша жергілікті түгендеу комиссиясы құрылады. Оның жұмысын орталық комиссия ұйымдастырып және басқарып отырады.
Кәсіпорын басшысының бұйрығымен
түгендеу жүргізу оның басталуы және
аяқталуы мерзіміне жауапты адам
тағайындалады. Түгендеу жұмысы материалдарға
жауапты адамның
Түгендеу – бұл барлық материалдардың әрқайсысын біртіндеп санап шығып, одан кейін материалдардың нақтылы қалдығын бухгалтерлік баланстағы қалдығымен салыстыру. Түгендеу жұмысы материалдардың түгел сақталуын қамтамасыз етудің басты құралы болып табылады. Жергілікті түгендеу комиссиясы материалдардың қалдығын өлшеу және санау арқылы олардың сақталып тұрған жерлері жіне материалдарға жауапты адамдар бойынша түгендеу тізімін жазып (үлгілі түрі инв-3), кәсіпорынның бухгалтериясына тапсырады. Түгендеу тізіміне түгендеу комиссиясының барлық мүшелері қол қоюлары тиіс. Басқа ұйымдардың немесе жеке адамның материалдық игіліктеріне бөлек тізім жасалады. Ұйым бойынша түгендеу нәтижесін анықтау үшін салыстыру тізімдемесі жасалады. Салыстыру тізімдемесі түгендеу кезінде анықталған нақтылы қалдығы, оның бухгалтерлік есептегі қалдығына сәйкес келмейтін тауарлық-материалдық қорлар бойынша жасалады. Салыстыру тізімдемесеінде артық немесе кем шыққан материалдық құндылықтар бухгалтерлік есепте көрсетілген бағасымен есептеледі. Түгендеу комиссиясы барлық артық немесе кем шыққан материалдар жөнінде оларға жауапты тиісті адамдардан жазбаша түсінік алуы тиіс.Ол жазбаша түсінік негізінде тұрақты жұмыс атқаратын түгендеу комиссиясы кем шыққан, жоғалған, бұзылған материалдардың қандай себептен болғанын анықтайды және де келешекте қайталабас үшін шара қолданады. Сондай-ақ комиссия түгендеу кезінде материалдадың артық шығу себебін де анықтайды. Белгіленген кемі мөлшері тек қана кем шыққан материалдарға ғана қоладнылады. Егер кейбірматериалдар бойынша кему мөлшері бекітілмеген болса, онда ол материалдардың кем шыққаны мөлшерден тыс болып саналады. Материалдық қорлардың белгіленген мөлшерден артық-кем шыққаны, сондай-ақ олардың бұзылуынан пайда болған шығын кінәлі адамдардан өтелуі керек. Материалдардың бекітілген табиғи кему мөлшерінен артық-кем шығуы және олардың бүлінуіне байланысты шығын, егер оған кінәлі адам табылмаған жағдайда орталық комиссияның шешімімен шығындарына қосылады. Қай жағдайда материалдаардың артық шығуының себебі материалдық қорлардың, өндіріс шығындарының басынан қате есептелуі салдарынан болуы мүмкін. Ондай жағдайда материалдық қорлардың құны өндіріс шығындарынан алып тасталынып, қайтадан кіріске алады. Сондай-ақ қателіктен аттары, сорттары, өлшемдеріалмасып кеткен материалдардың өзара бірімен-бірін жапқаннан шыққан сомалық айырмашылыққа да өндіріс шығындары азайтылады. Қателесіп алмасып кетуден артық немесе кем шыққан материалдардың сандарын өзара жабуы тек осы тексеріліп жатқан мерзім аралығында алмасып кеткен және тек бір адамның өзінің жауапкершілігіндегі аттас материалдар бойынша тепе-тең санға ғана рұқсат етіледі. Материалдарға жауапты адам материадардың өзара алмасып кетуінен артық немесе кем шыққаны жайлы толық түсінік беруге тиіс. Егер кем шыққан материалдарды артық шыққан матриалдар жапқан кезде, кем шыққан материалдар құны артық шыққан материалдардың құнынан көп болса, екеуінің арасындағы айырмашылық сомасын кінәлі адам төлеуі керек.
Кәсіпорындағы материалдық
қорларды түгендеу нәтижесі бухгалтерлік
есепте түгендеудің біткен айында көрсетілуі
тиіс. Кем шыққан және бүләнген материалдардың
құны кінәлі адамнан қағида бойынша
бөлек сауда бағасымен
1-кесте. Тауарлық-материалдық
қорлар шоты бойынша
№ |
Операциялардың мазмұны |
Дебет |
Кредит |
1 |
2 |
3 |
4 |
1 |
Жабдықтаушылар мен |
1300 |
3310 |
2 |
Сатылып алынған материалдардың құны кассадан төленді. |
1310-1315 |
1010, 1020 |
3 |
Есеп беруге тиісті тұлғалар арқылы сатылып алынған материалдық құндылықтардың құны. |
1310-1315 |
1250 |
4 |
Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан өтеусіз келіп түскен материалдар |
1310-1315 |
6160 |
5 |
Негізгі құралды бұзғаннан,
істен шығарғаннан алынған |
1310-1315 |
6210 |
6 |
Кәсіпорындар мен ұйымдардың өз өндірісінде өндіріліп, дайындалып өз қажетіне пайдалануға арналған материалдарды кіріске алу. |
1310-1317 |
8010 8030 |
7 |
Алынған материалдар және олар үшін кеткен шығындар арнайы банктердегі шоттардан төленеді. |
1310-1315 |
1070 |
8 |
Пайдалануға болатын өндірістік ақаулардан алынған материаларды кіріске алу. |
201-208 1310-1317 |
900 8010 |
9 |
Түгендеу кезінде артық шыққан материалдарды кіріске алу. |
1310-1315, 1317 |
6160 |
10 |
Еншілес және тәуелді серіктестермен бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардан келіп түскен кіріске алынған материалдар. |
1310-1315, 1317 |
3320 |
11 |
Материалдық құндылықтарды
дайындайтын жұмыскерлерге |
1310-1315, |
3430 |
12 |
Өдіріс пен шаруашылыққа пайдалану үшін жіберілген материалдар:
|
8011 8031 8041 7210 |
1300 |
13 |
Салынып жатқан (аяқталмаған) құрылысқа жіберу мақсатымен есептен шығарылған материалдар. |
2418 |
1310-1315, 1317 |
14 |
Өндірістік ақауды жөндеу үшін есептен шығарылған материалдар. |
8011, 8031 |
1310-1315 |
15 |
Түгендеу барысында бүлінген және жетпей қалған материалдарды есептен шығару. |
7210 |
1310-1315, 1317 |
16 |
Басқа ұйымға әріқарай жөндеуге берілген матералдар. |
1316 |
1310-1315, 1317 |
17 |
Кәсіпорындар мен ұйымдардың
жөндеуден алынған |
1310-1315, 1317 |
1316 |
18 |
Жөндеуден алынған материалдар үшін есептелінген сома. |
1310-1315, 1317 |
3310, 3320 |
2- бөлім. Тауар-материалдық қорлардың есебі
2.1 Тауар-материалдық қорлардыңң №2 ХҚЕС
№2 ХҚЕС мақсаты қосалқылар есебін жүргізу тәртібін орнату болып табылады. қосалқылар есебін жүргізудегі негізгі мәселе актив ретінде танылуға жататын және тиісті түсімдерді танығанға дейінгі келесі кезеңдерге көшірілетін шығындардың шамасын анықтау болып табылады. Стандарт шығынды анықтау және сатудың ықтимал таза бағасының шамасына дейінгі құнның кез келген азаюын қоса алғанда, оларды кейіннен шығыстар ретінде тану бойынша нұсқау береді. Сондай-ақ ол босалқылардың өзіндік құнын анықтау үшін пайдаланылатын өзіндік құнды есептеу тәсілдері жөнінде түсінік береді. №2 ХҚЕС қызмет көрсетулерге тікелей байланыстыны қоса алғанда, құрылыс салуға жасалған шарттар бойынша туындаған, аяқталмаған өндірістерді (қараңыз: «Құрылыс салуға жасалған шарттар» IAS Халықаралық стандарты);(b)қаржы құралдарын; Ауыл шаруашылығы қызметімен және жинау кезінде ауыл шаруашылығы өнімімен байланысты биологиялық активтерді қоспағанда (қараңыз: 41-«Ауыл шаруашылығы» IAS) барлық босалқыларға қатысты қолданылады. (b) ауыл және орман шаруашылығы өнімін, жиналғаннан кейінгі ауыл шаруашылығы өнімі, сондай-ақ осы өнеркәсіп салаларында қабылданған есеп практикасына сәйкес іске асырудың мүмкін болатын таза құны бойынша бағаланатын пайдалы қазбаларды өндірушілер қолданатын босалқыларды бағалауға қолданылмайды. Іске асырудың мүмкін болатын таза құны бойынша бағаланатын осындай босалқылар осы құнның өзгерістері болған кезеңде пайда және залалдар туралы есепте танылады. (b) сатуға жұмсалған шығындарды есептемегенде өзінің босалқыларын әділ құн бойынша бағалайтын тауар брокерлері және трейдерлер қолданатын босалқыларды бағалауға қолданылмайды. Осындай босалқыларды сатуға жұмсалған шығындарды шегеріп тастағанда, әділ құн бойынша бағалаған кезде, сатуға жұмсалған шығындарды шегеріп тастағанда әділ құнның өзгеруі өзгерістер болған кезеңдегі пайда және залалдар туралы есепте танылады. 3(а)-параграфында айтылған босалқылар өндірістің белгілі бір кезеңдерінде өткізудің ықтимал таза құны бойынша бағаланады. Бұл, мысалы, ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімін жинау немесе пайдалы қазбалар өндірілген кезде, бұл болашақтағы келісім-шарт немесе мемлекеттің кепілдік беруі арқылы сатуды растайды немесе белсенді нарық пен сату тоқтап қалатын тәуекелдің алдын алу мүмкіндігі болған жағдайда болады. Мұндай босалқылар №2 ХҚЕС бағалау бойынша талаптардан ғана алынып тасталады. Брокерлер және трейдерлер - тауарларды басқалар үшін немесе жеке өз есебіне сатып алатын немесе сататын тұлғалар. 3(б)-параграфында айтылған босалқылар негізінен жақын болашақта сату және бағаның немесе брокерлер мен трейдерлер маржасындағы ауытқулардан пайда табу мақсатында сатып алынады. Осындай босалқыларды сатуға жұмсалған шығындарды шегеріп тастағанда, әділ құн бойынша бағалаған кезде олар осы Стандарттың бағалау бойынша талаптарынан ғана алынып тасталады. төменде көрсетілген мәндерінде мынадай терминдер пайдаланылады: Босалқылар - бұлар: Қалыпты қызмет барысында сатуға арналған;осындай сату үшін өндіріс процесіндегі; (c) өндіріс процесінде немесе қызмет көрсетулері кезінде пайдалануға арналған шикізат немесе материалдар нысанындағы активтер. Өткізудің ықтимал таза құны - бұл жұмысты орындауға жұмсалған ықтимал шығындар мен өткізуге арналған ықтимал шығындарды шегеріп тастағанда әдеттегі іс барысындағы болжамды сату бағасы.Әділ құн - бұл активтерді олармен айырбастаған немесе осындай мәмілені жасаудан жақсы хабары бар, мәміле жасағысы келетін және бір-бірінен тәуелсіз тараптар арасында мәміле жасалған кезде міндеттемелерді реттеуге болатын сома. Өткізудің ықтимал таза құны ұйым әдеттегі қалыпты қызмет барысында босалқыларды сатудан өтеуді күтетін таза сомаға байланысты. Әділ құн мәмілені жасау кезінде, нарықта жақсы хабардар, осындай мәмілені жасағысы келетін сатып алушылар және сатушылардың арасында ұқсас босалқыларға ауыстыруға болатын соманы көрсетеді. Біріншісі нақты ұйымға тән болып табылатын құн; соңғысы ондай болып табылмайды. Босалқыларды өткізудің ықтимал таза құны сатуға жұмсалған шығындарды шегеріп тастағанда әділ құнға тең болмауы да мүмкін. Босалқыларға қайта сату үшін сатып алынған және сақталатын тауарлар кіреді. Оларға, мысалы, бөлшек саудамен айналысатын сатушының алған тауарлары, немесе қайта сатуға арналған жер немесе басқа мүлік кіреді. Сонымен қоса босалқылар дайын немесе ұйым шығарған және шикізат пен өндіріс процесінде одан кейінгі пайдалануға арналған материалдар кіретін жартылай дайын өнім кіреді. Қызмет көрсету аясының ұйымы 19-параграфта сипатталғандай, ұйым тиісті түсім шамасын осы уақытқа дейін танымаған қызмет көрсетудің құны босалқыға кіргізілген жағдайда (18-«Түсім» ІAS Халықаралық стандартын қараңыз). Босалқылар міндетті түрде ең кемі екі деңгей бойынша: өткізудің өзіндік құны мен ықтимал таза құнында өлшенуге тиіс.Босалқылардың өзіндік құнына міндетті түрде сатып алуға, қайта өңдеуге жұмсалған барлық шығындар және босалқыларды ағымдағы жай-күйіне және орналасқан жерге дейін жеткізу мақсатында жұмсалған шығындар жатады. Босалқыларды сатып алуға жұмсалған шығындарға сатып алу бағасы, импорттық баж салықтары мен басқа да салықтар (ұйымдар кейіннен салық органдары арқылы өтейтін салықтардан басқалары), сондай-ақ тасымалдауға, өңдеуге арналған шығыстар және объектіні сатып алумен тікелей байланысты шығыстар жатады. Сауда жеңілдіктері, төлемдерді қайтару және басқа да осындай баптар сатып алуға жұмсалған шығындарды анықтаған кезде шегеріп тасталады. Босалқыларды қайта өңдеу шығындарына еңбекақы төлеуге жұмсалған тікелей шығындар сияқты өнім бірліктерімен тікелей байланысты шығындар кіреді. Сонымен қоса оларға шикізаттан дайын өнім жасап шығару кезінде орын алған тұрақты және ауыспалы үстеме өндірістік шығыстарды жүйелі түрде бөлу кіреді. Тұрақты үстеме өндірістік шығыстар амортизация мен үйлерге қызмет көрсету және жабдықтар мен әкімшілік-басқару шығыстары сияқты өндіріс көлемінен тәуелсіз салыстыра алғанда өзгеріссіз болып қалатын жанама өндірістік шығындар болып табылады. Ауыспалы үстеме өндірістік шығыстар шикізаттың жанама шығындары мен еңбектің жанама шығындары сияқты өндіріс көлемінің өзгеруінен тікелей немесе тікелей дерлік тәуелді жанама өндірістік шығыстар болып табылады. Тұрақты және үстеме өндірістік шығыстарды қайта өңдеу бойынша шығындарға бөлу қалыпты жағдайда жұмыс істеу барысында ұйымның өндірістік қуаттылығына негізделеді. Қалыпты өндірістік қуаттылық - жоспарлы техникалық қызмет көрсету нәтижесінде қуат ысырабын есепке ала отырып, істің қалыпты орындалуы барысында жұмыстың бірнеше кезең немесе мезгілінде орташа көрсеткіштер негізінде есептелетін өндірістің күтілетін көлемі. Өндірістің нақты деңгейі қалыпты жағдайдағы қуаттылыққа жуық мәнде сәйкес келгенде ғана пайдаланыла алады. Өнімнің әрбір бірлігіне қатысты тұрақты үстеме өндірістік шығыстар сомасы өндіріс деңгейінің төмендеуі немесе ұйымның тоқтап қалуы салдарынан өспейді. Бөлінбеген үстеме шығыстар оның пайда болуы кезеңіндегі шығыстар ретінде танылады. Өндіріс деңгейі ерекше жоғары болған кезеңде өнімнің әрбір бірлігіне қатысты тұрақты үстеме өндірістік шығыстар сомасы босалқылар өзіндік құнынан жоғары бағаланбайтын мөлшерде азаяды. Өндірістік қуаттылықты шын мәмінде пайдалану негізінде ауыспалы өндірістік үстеме шығыстар өнімнің әрбір бірлігіне жатқызылады. Өндірістік процесс нәтижесінде бір мезгілде көп өнім шығарылуы мүмкін. Мысалы, бұл бұйымды бірігіп шығару жағдайында, немесе негізгі өнімнің өндірісі қосымша өнімді өндірумен қатар жүріп отырған жағдайда болады. Әрбір өнімге жұмсалған шығындарды бөлек анықтай алмаған жағдайда, оларды өнімдердің арасында теңбе-тең және бір ізді бөледі. Бөлу, мысалы, не өндіріс процесі кезеңінде өнімдер ұқсас болғанда, не дайын өнім шығарылған кезде анықталатын әрбір өнімді сатудың салыстыра алғандағы құнына негізделуі мүмкін. Қосалқы өнімдердің көбісі табиғатынан мардымсыз. Осындай жағдайларда оларды көбінесе сатудың ықтимал таза бағасы бойынша бағалайды және бұл шама негізгі өнімнің өзіндік құнынан шегеріледі. Нәтижесінде негізгі өнімнің баланстық құны оның өзіндік құнынан аз ғана ерекшеленеді.
Басқа
да шығындарға босалқыларды қазіргі
орналасқан жеріне дейін жеткізуге
және жай-күйіне байланысты деңгейдегі
олардың өзіндік құны ғана жатады.
Мысалы, босалқылардың өзіндік құнына
өндірістік емес үстеме шығыстарды немесе
нақты клиенттерге арналған өнімді
әзірлеу жөніндегі шығындарды жатқызу
орынды болуы мүмкін.Төменде
2.2 Тауарлы- материалдық қорлардың қоймадағы есебі
Материалдар өздері сақталып
тұрған жері бойынша, яғни кәсіпорын
қоймасында және кәсіпорын бухгалтериясында
есептелінеді. Материалдық қорлардың
қоймадағы есебінің дұрыс ұйымдастырылуы
олардың дұрыс сақталынуына, қоймадағы
жұмыстың дұрыс жүргізілуіне және олардағы
жұмыстың қалай қойылғандығына байланысты.
Қоймада материалдық қорлардың
әрбір түрлері, сорттары бойынша
бөлек сақталуы тиіс. Материалдардың
маркасы, сорты, көлемі, наменклатуралыцқ
номері, өлшем бірлігі, сақталып тұрған
материалдардың мөлшері, т.б. көрсеткіштері
картон немесе фанерге жазылып, материалдарға
байланып немесе жапсырылып қойылады.
Қоймадағы және цехтегі материалдардың
аналитикалық есебі белгілеген түрі
бойынша олардың ішінде сорттары
мен маркалары бойынша
Айта кететін жағдай, ай
соңында бухгалтерияға ондағы көрсетілген
материалдардың алынғанына немесе алынып
болмағанына қарамастан шектік-заборлық
карточкасының барлығы
2.3 Тауарлы- материалдардың бухгалтериядағы есебі
Материалдардың бухгалтерияда
аналитикалық есебі сандық және ақшалай
өлшемде жүргізіледі. Мұндай есепті
ұйымдастырудың көп қиындығына байланысты
бухгалтерияда талдамалы есепті
ұйымдастыру жұмысы үздіксіз жетілдіріліп
келеді. Есеп жұмысына есеп тіркелімдерінің
өте ұтымды жаңа түрлері енгізіліп,
есеп жұмысының тәртібі жақсарылып,
есеп машиналары пайдаланылып, есеп беру
жұмысы қысқартылып, жеңілдетудің басқа
да түрлері қолдануда. Соңғы кезгі
уақыттарға дейін ұйымдардың бухгалтерияларында
материалдардың талдамалық сорттық, сандық,
бағалық есебін карточкаларда жүргізіп
келді. Жалпы бухгалтерияда
Бірінші бөлімде кіріске алынған материалдардың жиынтық өзіндік құны жайлы деректер көрсетіледі. Сонымен қатар бұл бөлімде кіріске алынған материалдардың нақтылы өзіндік құны мен есептеу бағасымен есептелген құнның арасындағы ауытқу мөлшері көрсетіледі.
Екінші бөлімде әрбір
қойма мен материалдарға
- Тауарлы –материалдық қорлар есебін жетілдіру жолдары.
Біріншіден ТМҚ есебін
жетілдіру мен қарастыруым
Негізгі жұмыс «Қойма» есебінде жүргізіледі, «Алтын» бағдарламасында аналитика қандай да болмасын балансттық шотта бес баспалдақты болады. «Қойма» есебінде келесі функциялар жүзеге асады:
- өндірілген цех өнімдері, материалдар, тауарлар, дайын өнімдер
қоймаға түскенде бірінші
ретті құжаттар өңделеді, жабдықтаушылардан
қабылданған қызметтер
- Тауарлы- материалдық қорларды ішкі қозғалысына накладной мөрмен
рәсімделеді, мысалға өндіріске немесе сату нүктесіне;
- Материалдарды есептен шығару бойынша накладной мөрі және
рәсімделуі;
- Шығу құжаттарды құру: қалдық есеп кітабы, материал қозғалысы
бойынша айналым ведомосі, шығыс және кіріс ведомостарі, инвентарлық ведомостер;
- Автоматты түрде ҚҚС-ң электронды салық есебі ақпараты құрылып,
НК МФ програмасына аударылады.
Сонда автоматты түрде бухгалтерлік корреспонденция құрылып, «Балансқа» аударылады. Карточка қалдықты жыл басына көрсетеді және тауарлы – иатериалдық қорлардың әрбір қозғалыс ерекшелігін көрсетеді.
- Жинақтаушы мінездегі карточка..
Меню → Документы → «Материалдарды қабылдау» мұнда қоймадағы материалдар кірісі өңделеді. Бұл үшін кіріс құжатының келесі мәліметтері енгізіледі: нөмірі, күші, кіріс сомасының жиынтығын және корреспонденттік баланс шотын. Бұл кезде жабдықтаушы аты сұралады, бұған терезеде пайда болған жабдықтаушылар тізімінен керек атты таңдаймыз. Егер біз тауарды бірінші рет алып тұрсақ, оған карточка ашылу тиіс. (Вставка → таза орынға атын жазу) және содан кейін оның аты жабдықтаушылар тізімінде болады. «Номенклатура» справочнигін қолданып, тауар атын таңдаймыз, тауар көлемін көрсетеміз, бұл тауар есептелетін және қойма нөмірі көрсетілетін баланстық шотты көрсетеміз.
Бағдарламада тауарлы –материалды қорлар есебі мен есепті шығару тәсілдері: Фифо, Лифо, орташа өлшенген болып табылады. Бір накладной бойынша қабылданған тауарлар қоймада бөлек-бөлек қабылдануы мүмкін. Құжатты өңдегенде салық сомасы қосымша құнда ерекшеленеді, ол кіріс- счет фактура реестріне түседі.
Керек мәліметті енгізе отырып, біз автокөлік кәсіпорны бойынша ақпарат аламыз.(журнал-ордерде 3310 шот), ал 8040 шотта 10000 теңге сомасына келесі шот шығыны көбейеді «көліктік шығын» және жаңа жол пайда болады 307.00
Салық есебіне керекті счет-фактура реестрі электронды түрде құрылады, НК МФ программасында формат бойынша. Жабдықтаушы карточкасында оның РНН және ҚҚС есеп қойылым куәлігінің нөмірі болады. Олар 307.00 формасына түседі.
Тәжірибелік жұмыс барыснда бағдарламаны пайдалану тиімділігіне, сервистік мүмкінділіктеріне көз жеткіземіз. Бұл бағдарлама бухгалтерге өз жұмысын әрә тез әрі сапалы түрде жүргізуге көмектеседі.
Ендігі, бухгалтердің жұмысын жеңілдететін программаларға 1С: «Бухгалтерия и оклад» бағдарламасы жайлы жазып өтемін.
«Сату және қойма» бағдарламасында біріктірілген тауарлар, ол туралы ақпараттар «Номенклатура» справочнигінде болады. Біріктірілгендердің тізімі, комплемент тұратын құрамы, қоластындағы справочникке «Комплемент құрамы» енгізіледі, онда «баға коэффициентіне» коэффициент енгізіледі.баға коэффициентін қолмен енгізуге болады немесе біріктірілгендердің бағасына сәйкесті қойылуы мүмкін. Біріктіру операциялары «Тауарлы – материалдық қорлардлың комплектациясы» құжатымен рәсімделеді,онда комплект атын таңдау және көлемін көрсетуден кейін кестелік бөлімін автоматты түрде толтыруға болады, соған байланысты комплемент құрамын оперативті құжат әзірлеу кезінде өзгертуге болады. Құжатты тіркегеннен кейін біріктірілгендер белгіленген қоймадан өзіндік құн бойынша шығарылып тасталады.
Ақпарат анализі «Сату және қойма» көптеген әртүрлі есеп берулерден тұрады, олар икемді құрылымдарға және мәліметті топтауға мүмкіндік береді. Сату – шаруашылық іс-әрекет нәтижелеріне анализ жасау үшін, сонымен қатар келешектегі операцияларды жоспарлау мен бақылау үшін аналитикалық есеп берудің кең спектрі қолданылады. Меню → отчеты → аналитикалық.
Жабдықтаушылар мен сатып алушылардың тауарлар бойынша жинақталған ақпарат алу үшін (клиенттер бойынша есеп беру) қолданылады. Ал сатып алушылардың проект жөніндегі өтініш бойынша ақпараттарды жабдықтаушыларға заказдар бойынша тауарлы материалдық қорлардың түсуі мен кетуін «Проект бойынша есеп беруде» топтастыруға болады.
«Сату динамикасы» анализ жасауға белгілі бір мерзімдегі таңдалған түрлі тауарлардың сату динамикасын есеп беру көмегімен жасауға болады.
«Айналым құралдардың динамикасы» есеп беруі компанияның активі мен пассивінің құрылымын алуға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар олардың өзгеру тенденцияларын көруге болады. Ал «Сату анализі» бойынша сату іс - әрекетінің пайдалылығын бағалауға болады. Егер тауарлар жақсы сатылған жабдықтаушыны анықтау керек болса, онда топтастыру тәртібін қою керек «Жабдықтаушы - «Номенклатура», ал егерде жабдықтаушының тауарын алудан түскен максималды табысты анықтау керек болса, онда «Номенклатура» - «Жабдықтаушы» топтастырылып қою керек.
«Үлгі жоспар» справичнигі бухгалтерлік операцияларды шаруашылық іс - әрекет бойыншаь дұрыс қолдану үшін қолданылады. Бағдарлама, сонымен қатар, әрбір құжат құрылған бухгалтерлік проводкалар жөнінде мәлімет алуға мүмкіндік береді. Ал байланыстары белгілі мерзімдегі шаруашылық операциялар бойынша файлға апаруға болады. Сонымен қатар кассалық құжаттар ақпаратын, сату және сатып алу кітаптарындағы жазуларды жинақтап файлға апаруға болады. Осылайша, топтастырылған файлдар «1С: Бухгалтерия» бағдарламасына апарылады.
Сонымен, екі бағдарламаны қарастырып өттім. Екі бағдарламада да өз ерекшеліктері мен кемшіліктері болады. Әрбір ұйым өз қызметіне байланысты, өзінеқажет, тиімді деген бағдарламаны қолданады. Мысалға, «1С: бухгалтерия» бағдарламасы аз мөлшердегі қызметкерлер, қатысушылар саны аз болған кәсіпорындарда көбінесе қолданылады. Мысалға, Қарағанды Экономикалық университеті бағдарламасы Лука про бағдарламасы қолданылады. Себебі ол бағдарлама іс - әрекетті бухгалтерияда жасауға ыңғайлы. Әр кәсіпорын өзіне ұнайтын барлық жағынан жақсы бағдарламаны таңдап, соған сәйкес жұмыс атқарады.
Қазақстандық стандарт бухгалтерлік есеп жүргізудің бірдей принциптері мен әдістеріне негізделген өтпелі кезең экономикасына бейімделген болып саналады.
Жалпы ХҚЕС 2006 жылы жүзеге толығымен асырылады.
Келесі қарастырылып өтетін мәселе ХҚЕС мен БЕС 7 «Тауарлы материалды қорлар есебі» арасындағы айырмашылықты анықтаймын.
ХҚЕС «Қорлар» |
БЕС 7 «Тауарлы – материалдық қорлар есебі» методологиялық әдістеме. |
ХҚЕС бағалау тәртібін айқындайды және оларды актив түрінде қарастырады: 1.сатуға арналған (тауарлар, дайын өнімдер) 2.өндіру процесіне (аяқталмаған өндіріс) 3.өндіріс прцесіне арналған шикізат пен материалдар түрінде сақталады. ХҚЕС сәйкес қор бағалау кем дегенде екі көлемде: өзіндік құн немесе мүмкін сату бағасы. Қордлың өзіндің құн орташа өлшенген құн бойынша, немесе Фифо, Лифо әдісі бойынша анықталады. Бұл кезде Лифо әдісі альтернативті әдіс ретінде қарастырылады қордың құны шығынға сәйкесінше табыс деп танылған кезде апарылады. Қор шығыны бухгалтерлік тәсілмен немесе инвентаризация нәтижесімен анықталады.Кәсіпорныда қаржылық есеп беру келесілерге алынуы тиіс: 1.қорларды бағалау бойынша есеп саясаты; 2.қорлардың балансының құны; 3.өндіріс процесінде қолдану үшін қорларды бағалау. ХҚЕС мен халықаралық стандарт өзгешілігі нақты шығын тізімін бермейді. ХҚЕС жалпы өзіндік құнды анықтау принциптерін береді, оның құрылуы кәсіпорынның саясатынна сәйкесті ХҚЕС-та шығын регламентациясы жоқ, бұл қазақстандық бухгалтерлерге үйреншіксіз, олар нормативті құрылымды құжаттарға үйреніп қалған. Бірақ ХҚЕС -да өзіндік құнды анықтауда көп еркіндік беріледі, ол прфессионалды ойларымен нақтыланады. Нақты шығын тізімі жоқ болса, ол өзіндік құн өз бетінше, қалай болса солай құрылмайды. Шығын деп танылу үшін ол өзіндік құн міндетті түрде принциптеріне сүйене отырып жазу керек. |
БЕС 7 «Тауарлы – материалдық қорлар есебі» бір тәртібін анықтауды өзіне тауарлы – материалдық қорлар классификациясын және бағалауын, тауарлы – материалдық қорлар өзіндік құнын өндіріске сәйкесті шығын есебін қосады. БЕС 7 тауарлы – материалдық қорлар ең төменгі баға өзіндік құнынан және реализациядан таза баағасын анықтайды. БЕС 7 және медологиялық әдістеме нақты шығын тізімін береді., тауарлы – материалдық қорлар өзінді құнын құрайтын өзіндік құн өзіне сатып алу шығындарын, тасымаладау – дайындау шығындарын, өнімді қайта өңдеуді қосады. Өзіндік құн бағалаудың тәсілдермен жүзеге асырылады. Фифо, Лифо орташа өлшенген және спецификалық идентификациялау. Реализациялаанытын тауарлы – материалдық қорлар өзіндік құны сол есеп берушілеріне шығыс түрінде келістіріледі, соған сәйкесті оларға табыс. Қаржылық есеп беруде келесілерді ашу керек: 1.есеп саясатын, тауарлы – материалдық қорлар бағалау үшін құру; 2.тауарлы – материалдық 3.тауарлы – материалдық 4.Реализацияланған тауарлы – материалдық қорлар өзіндік құны және т.б. Методолгиялық әдістеме дешығын тізімі беріледі, ол өнімнің өзіндік құнын құрайды және мерзімде шығыс болады, бұл БЕС ХҚЕС-дан ерекшеленеді. БЕС 7 ХҚЕС секілді өзіндік құн мен мерзім шығындарын анықтау жалпы принциптерді ұсынады, бірақ метологиялық әдістеме. Олардың нақты тізімін көрсетеді. Берілген тізім шығын құрамын регламенттейді, олар өзіндік қосылады, ол белгілі бір дәрежеде кәсіпорынның бухгалтериясына ыңғайлы, бірақ ол өзіндік құнының еркіндікті шектейді. Сонымен қатар «Басқа шығындар» сөз тіркемесі бухгалтерияда методонологиялық әдістемені дұрыстығына сенім артпайды. |