Көлік салығын төлеушілер және салық салу объектілері

Кіріспе: 

Менің бұл рефераттық жұмысымның негізгі  тақырыбы «Жүк автокөліктеріне салынатын  салық ставкалары» болып табылады. Яғни, жалпы алғанда, көлік құралдары  салығы Қазақстан Республикасындағы  негізгі салықтардың бірі болып  саналады. Жеке және заңды тұлғалар меншігіндегі көлік құралдарынан салық төлейді. Бүгінгі таңда, көлік салығы салық ретінде кең түрде қолданылып келеді. Бұдан ертеректе көлік салығы аттың күшімен есептелініп келді. Бұл есеп түрі мемлекетке тиімсіз болып келді, себебі көлік құрадарынан түскен салық сомаларының мөлшері аз болды. Қазіргі кезде көлік салығын есептеуде бірнеше тәсілдер қоланылады. Жеңіл автокөліктерді двигатель көлеміне қарай есептейді. Сол кезде соңғы жетістіктегі және қуатты көліктердің салық ставкалары жоғары болады. Жүк машиналары жүк көтергіштігіне қарай, жолаушы таситын көліктер орындық санына қарай көлік салығының ставкасы есептелінеді. Сонымен қатар бұл автокөлік түрлеріне салынатын салық ставкалары заңмен бекітілген.

 Соңғы  кезде Қазақстан Республикасында  көлік салығына көптеген өзгертулер мен толықтырулар енгізілді.

 Көлік  құралдары салығы негізінен мақсатты  салық болып келеді, яғни түскен  салық сомалары жолды жөндеуге  жұмсалады және бюджетке түсуіне  орай салық болып саналады.

Міне, мен  тақырыбымның негізгі өзегі деп осыларды басты назарға ала отырып жаздым.

Көлік салығын төлеушілер және салық салу объектілері

 Көлік  құралдары салығы Қазақстан Республикасындағы салықтардың бірі болып саналады.

 Жеке  және заңды тұлғалар меншігіндегі  көлік құралдарынан салық төлейді.

 Бүгінгі  таңда, көлік салығы салық ретінде  кең түрде қолданылып келеді. Ертеректе көлік салығы аттың  күшімен есептелініп келді. Бұл есеп түрі мемлекетке тиімсіз болып келді, себебі көлік құралдарынан түскен салық сомалары аз ғана болды. Қазіргі кезде көлік салығын есептеуде бірнеше тәсілдер қолданылады. Жеңіл автокөліктерді двигатель көлеміне қарай есептейді. Сол кезде соңғы жетістіктегі және қуатты көліктердің салық сомасы жоғары болады. Жүк машиналары жүк көтергіштігіне қарай, жолаушы таситын көліктер орындық санына қарай көлік салығы есептелінеді.

 Қазақстан  Республикасында көлік салығына  көптеген өзгерістер мен толықтырулар  енгізілді.

 Көлік  құралдары салығы негізінен мақсатты  салық болып келеді, яғни түскен  салық сомалары жолды жөндеуге  жұмсалады және бюджетке түсуіне  орай жергілікті салық болып  саналады.

 Көлік салығын төлеушілер:

 -меншік құқығына салық салу объектілері бар жеке тұлғалар және меншік;

-меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды  басқару құқығында салық

  салу  объектілері бар заңды тұлғалар;

-заңды  тұлғалардың құрылымдық бөлімшелері;

-лизинг  алушы қаржы лизингі шарты  бойынша берілген салық алу  

  объектілері бойынша көлік құралдары салығын төлеуші болып табылады.

  Көлік құралдары  бойынша жеңілдіктер.

 Көлік  салығын есептеу барысында қарастырылған  салық жеңілдіктеріне тоқталып  өтейік:

1. 1995жылы 24сәуірдегі «Салықтар  және бюджетке  төленетін басқа  да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығына сәйкес:

1) Қазақстан  Республикасының Министрлер Кабинеті  тізбесін белгілейтін ауыл шаруашылығы өнімін мамандандырылған ауыл шаруашылық техникасымен өндірушілер;

2) жүк көтерімі 40 тоннадан асатын карьерлік автоаударғыштар;

3) бір автокөлік құралы бойынша:

-Ұлы  Отан соғысына қатысушылар мен  соларға теңестірілген тұлғалар;

-меншігінде  мотоколяскалары мен автомобильдері  бар мүгедектер;

-Кеңес  Одағының Батырлары, Социалистік  Еңбек Ерлері, «Халық қаһарманы» атағын алғандар, ІІІ дәрежелі Даңқ орденімен және «Отан» орденімен наградталғандар, «Ардақты ана» атағына ие болған, «Алтын алқа» және көп балалы аналар;

4) Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі мен оның бөлімшелері;

5) Қазақстан Республикасы мүгедектерінің ерікті қоғамы, Қазақ зағиптар қоғамы, Қазақ саңыраулар қоғамы, Ақыл-есі мен дене бітімінің кемістігі бар балалар мен жасөспірімдерді әлеуметтік бейімдеу мен олардың еңбек ету қабілетін қалпына келтіру орталығы, ААФЖЕҚ Орталық комитеті, Ауғанстан соғысы ардагерлерінің Қазақ Республикалық ұйымы;

6) Қызметкерлерінің жалпы санының кемінде 50 пайызы мүгедектерден тұратын өндірістік ұйымдар мен кәсіпорындар-есепті кезеңде алынған табыстың кемінде 50пайызын мүгедектерді әлеуметтік қорғауға нақтылы пайдаланған жағдайда ғана босатылған еді.

2. Бүгінгі таңда  көлік құралдары  салығын төлеуден  босатылады:

1) Қазақстан  Республикасының Үкіметі белгілейтін көлік құралдарына қажеттілік нормативтері шегінде бірыңғай жер салығын төлеушілер;

2) меншікті ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруде пайдаланылатын мамандандырылған ауыл шаруашылық техникасы бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілерді қоса алғанда, ауыл шаруашылық өнімдерін өндірушілер. Аталған мамандандырылған ауыл шаруашылығы техникасының тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді;

3) мемелекеттік мекемелер;

4) салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша;

5) ауыл  шаруашылық құрылымынан шығу  нәтижесінде пай ретінде алынған,  пайдаланған мерзімі жеті жылдан  асқан жүк автомобильдері бойынша жеке тұлғалар.

 Көлік құралдары салығы бойынша салық салу объектілері болып уәкелетті органда мемлекеттік тіркеуге жататын және есепте тұрған көлік құралдары саналады.

 Мына төменде аталғандар көлік құралдары салығы бойынша салық салу объектілеріне жатпайды:

1) жүк  көтергіштігі 40 тонна және одан  асатын карьерлік автосамосвалдар;

2) мамандандырылған  медициналық көлік құралдары. 

                  Көлік құралдары салығының ставкалары

  Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін алғаннан бері көлік құралдары салығының ставкалары бірнеше мәрте өзгерді:

1. 1995жылы 24сәуірдегі «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес көлік құралдары салығының ставкалары төмендегі кестеде көрсетілген:

1995жылы 24сәуірдегі Қазақстан  Республикасы Президентінің  Жарлығына сәйкес 

                көлік құралдары салығының ставкалары

Ең төменгі  айлық жалақы-айлық жалақының заңмен белгіленген ең төменгі мөлшері.

2. Қазақстан  Республикасының 1999жылы 16шілдедегі заңына сәйкес көлік құралдары салығының ставкасы төмендегідей көрсетілген: 

Қазақстан Республикасының 1999жылы 16шілдедегі  заңына сәйкес көлік  құралдары 

                          салығының ставкалары

Бүгінгі таңда көлік құралдары салығын есептеу айлық есептік көрсеткіштермен белгіленген ставкалар бойынша төменде көрсетілген. 

Бүгінгі таңдағы өзгертулер мен толықтырулардан  кейінгі көлік  құралдары салығының  ставкалары

      Салықты есептеу тәртібі және төлеу мерзімдері

 Салық төлеушілер салық салу объектілерін, әрбір көлік құралы бойынша салық ставкасын және түзету коэффициенттерін негізге ала отырып, салық сомасын дербес есептейді.

 Көлік  құралы меншік құқығында, шаруашылық  жүргізу құқығында немесе оралымды  басқару құқығында салық кезеңінен аз уақыт болған жағдайда салық сомасы көлік құралы меншік құқығында, шаруашылық жүргізу құқығында немесе оралымды басқару құқығында болған кезең үшін салықтың жылдық сомасын 12-ге бөліп, оны көлік құралы меншік құқығында, шаруашылық жүргізу құқығында немесе оралымды басқару құқығында іс жүзінде болған айлардың санына көбейту арқылы есептеледі.

1995жылы 24 сәуірдегі «Салықтар және бюджетке  төленетін басқа да міндетті  төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес көлік құралдарына салынатын салық мөлшерін салық төлеушілер салық ставкаларын ескере отырып, көлік құралдарының жалпы қуаты мен түріне қарай дербес белгілейді және ағымдағы жылдың 1 қыркүйегіне дейінгі мерзімде төлейді.

 Салық  кезеңі ішінде жеке кәсіпкерлер, жеке нотариустер, адвокаттар өз қызметінде пайдаланатын салық салу объектілеріне меншік құқығын, сондай-ақ заңды тұлғалар салық салу объектілеріне меншік құқығын, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығын берген кезінде салық сомасы мынадай тәртіппен есептелінеді:

1. Беретін  тарап үшін:

-салық  кезеңінің басында қолда бар  көлік құралдары бойынша салық  сомасы салық кезеңінен басынан  бастап көлік құралына меншік  құқығын, шаруашылық жүргізу немесе  оралымды басқару құқығын берген  айдың бірінші күніне дейінгі кезең үшін есептелінеді;

-салық кезеңінің ішінде сатып алынған көлік құралдары бойынша салық сомасы көлік құралдарына меншік құқығын, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығын алған айдың бірінші күнінен бастап көлік құралына меншік құқығын, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығын берген айдың бірінші күніне дейінгі кезең үшін есептеледі;

2. Алушы  тарап үшін-салық сомасы көлік құралдарына меншік құқығын алған айдың бірінші күнінен бастап, салық кезеңінің соңына дейін немесе алушы тарап одан кейін аталған көлік құралына меншік құқығын, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығын берген айдың бірінші күніне дейінгі кезеңге ғана есептеледі.

 Салық  кезеңі ішінде жеке кәсіпкерлер,  жеке нотариустар, адвокаттар  болып табылмайтын жеке тұлғалар  салық салу объектілеріне меншік  құқығын берген кезінде салық  сомасы мынадай тәртіппен есептелінеді:

1) көлік  құралына меншік құқығын жеке  кәсіпкерлер, жеке нотариустар, адвокаттар болып табылмайтын жеке тұлғаларға берген кезде жылдық салық сомасын тараптардың біреуі есептеп, бюджетке енгізеді;

 2) көлік құралына меншік құқығын жеке кәсіпкерлерге, жеке нотариустарға, адвокаттарға, заңды тұлғаларға берген кезде бюджетке төленуге тиісті салық сомасы жоғарыда аталған тәртіпке орай төленуі тиіс.

 Алу  кезінде Қазақстан Республикасында  есепте тұрмаған көлік құралдары  сатып алған кезде салық сомасы  көлік құралына меншік құқығы, шаруашылық жүргізу немесе оралымды  басқару құқығы туындаған айдың 1 күнінен бастап салық кезеңінің аяғына дейінгі кезең үшін есептелінеді.

 Меншік  құқығында, шаруашылық жүргізу  немесе оралымды басқару құқығында  1 шілдеге дейін болған көлік құралдары бойынша бюджетке салық төлеу салық салу объектілерінің тіркелген жері бойынша, ағымдағы төлемдерді енгізу арқылы салық кезеңінің 5 шілдесінен кешіктірілмей жүргізіледі.

 Қазақстан  Республикасында есепте тұрмаған  көлік құралдарына меншік құқығы, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығын салық кезеңінің 1 шілдесінен кейін алған жағдайда, бюджетке салық төлеу көлік құралын мемлекеттік тіркеуге дейін немесе тіркеу кезінде жүргізіледі.

 Алу  кезінде Қазақстан Республикасында  есепте тұрған көлік құралдарына  меншік құқығы, шаруашылық жүргізу  немесе оралымды басқару құқығын салық кезеңінің 1 шілдеден кейін алған жағдайда, жеке кәсіпкерлер, жеке нотариустар, адвокаттар, заңды тұлғалар салық кезеңі үшін декларацияны табыс ету мерзімі басталғаннан кейінгі он жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде көрсетілген көлік құралдары бойынша салық төлеуді жүргізеді.

 Көлік  құралының меншік иесі атынан  меншікті сенімгерлік басқару  құқығында көлік құралын иеленуші  тұлғаның көлік құралдарына салық  төлеуі көлік құралына меншік  иесінің осы есепті кезең үшін  салық міндеттемесін орындауы болып табылады.

 Көлік  құралдары салығын есептеу мен  төлеу үшін салық кезеңі-күнтізбелік жыл болып саналады.

 Салық  төлеушілер (жеке кәсіпкерлер, жеке нотариустар, адвокаттар болып табылмайтын жеке тұлғаларды және бюджетпен есеп айырысуды ауыл шаруашылық өнімдерін өндірушілерге арналған арнаулы салық режимінде жүзеге асыратын заңды тұлғаларды қоспағанда) көлік құралдары салығы бойынша ағымдығы төлемдер есебін ағымдағы салық кезеңінің 5 шілдесінен кешіктірілмейтін мерзімде, сондай-ақ декларацияны есепті жылдан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірілмейтін мерзімде салық салу объектілерінің тіркелген жері бойынша салық органдарына табыс етеді. 

 Жүк автокөліктерінің 2004 жылғы көлік құралдары салығы 

Шынжыр  табанды машиналар  мен механизмдерді  қоспағанда, өздігінен жүретін машиналар мен пневматикалық жүрістегі механизмдердің  2004жылға арналған

салық ставкалары 

Автобус көлік құралдарының 2004жылға  арналған салық ставкалары 

  Мотоциклдер, мотороллерлер, мотошаналар, көлемі шағын кемелердің 2004 жылға арналған салық ставкалары 

  Катерлер, кемелер,  буксирлер, баржалар, яхталардың (двигателінің қуаты ат күшімен) 2004 жылға арналған салық ставкалары