Су тіршілік көзі

Кіріспе

ХХ ғасыр өнеркәсіптің қарқынды дамуымен және халық санының өсуімен сипатталса, ХХІ ғасырдың басында қоршаған ортаны ластайтын өнеркәсіптің кейбір салалары таза суға, өсімдіктерге және т.б. зиянын тигізе отырып , жылдамдықпен дами бастады. Адамзаттың бүгінгі іс әрекеті , күнделікті тіршілік жерге, ауаға, суға орны толмас жарақаттар салды. Және адамның табиғатқа тоқтаусыз әсер етуі оның өзінің өміріне қауіп төндіреді. Осы тұста бабаларымыз « Су тіршілік көзі » деп бекер айтапаған . Өйткені адам баласының күнделікті тіршілігін сусыз елестету мүмкін емес. Алайда жаратқанның берген несібесін есепсіз , ысырапппен пайдалану адам баласын сумен байланысты жаңа проблемалармен бетпе- бет ұшырасуға әкеп отыр. Солардың бірі- халықты таза әрі сапалы ауыз сумен қамтамассыз ету . Әр түрлі жұқпалы ауруларды басым көпшілігі ауа , тамақ, ауыз су арқылы жұғатынын ескерсек , бұл проблеманың шын мәнінде қаншалықты өзекті екенін байқаймыз . Ал кеңес одағы кезінде Қазақстанның ен даласының бірқатар тұсы түрлі сынақтар алаңына айналғанын , сонымен бір мезгілде қазіргі таңда еліміздегі экологиялық жағдайдың күрделенгенін ойға алсақ , бұл проблема салмағының ауыр екенін аңғарамыз.
Ауыз су тазалығы- денсаулық кепілі.
Қазақстанда ауыз су дағдарысы басталғалы біраз уақыт болды. Содан бері су тапшылығын жою үшін бірқатар бағдарламардың жобасын жасадық, дабырайтып тұрып « Су – тіршілік көзі » деген қызылды- жасылды жарнамаларды көше бойына алаулатып- жалаулатып іліп тастадық. Арнайы заң қабылдадық. Бірақ істелініп жатқан шаралардың «сіркесі су көтермей» халықтың игілігіне жармай отырған жайы бар. Тіпті болмаған соң бұл іске Үкімет араласты. Ауыз су бағдарламасын нәтижелі бағытта бару үшін қосымша 5 млрд. теңге бөлінді.
Әрине республикамызда түпкір- түпкіріндегі ара қашықтығы бір –бірінен жүздеген шақырым алшақ жатқан елді мекендерді түгел дерлік таза ауыз сумен қамтамассыз ету оңай шаруа емес.Бұл күрмеуі күрделі мәселені шешу үшін елімізде елді мекендерде таза ауыз сумен қамтамассыз етудің 2002-2010 жылдарға арналған салалық бағдарламасы қабылданып , жүзеге

Су тіршілік көзі .
ХХ ғасыр өнеркәсіптің қарқынды дамуымен және халық ... ... ХХІ ... басында қоршаған ортаны ластайтын
өнеркәсіптің кейбір салалары таза суға, ... және т.б. ... ... , ... дами ... ... ... іс әрекеті ,
күнделікті тіршілік жерге, ауаға, суға орны толмас жарақаттар салды. Және
адамның ... ... әсер етуі оның ... өміріне қауіп төндіреді.
Осы тұста бабаларымыз « Су тіршілік көзі » деп ... ... . ... ... ... ... сусыз елестету мүмкін емес. Алайда
жаратқанның берген несібесін есепсіз , ... ... адам ... ... жаңа ... ... бет ұшырасуға әкеп отыр.
Солардың бірі- халықты таза әрі сапалы ауыз сумен қамтамассыз ету . ... ... ... басым көпшілігі ауа , тамақ, ауыз су ... ... , бұл ... шын ... ... ... екенін
байқаймыз . Ал кеңес одағы кезінде ... ен ... ... түрлі сынақтар алаңына айналғанын , сонымен бір ... ... ... ... ... күрделенгенін ойға алсақ , бұл
проблема салмағының ауыр екенін аңғарамыз.
Ауыз су тазалығы- денсаулық кепілі.
Қазақстанда ауыз су ... ... ... ... ... Содан
бері су тапшылығын жою үшін ... ... ... жасадық,
дабырайтып тұрып « Су – тіршілік көзі » деген қызылды- ... ... ... ... ... іліп ... Арнайы заң қабылдадық.
Бірақ істелініп жатқан шаралардың «сіркесі су ... ... ... ... жайы бар. ... ... соң бұл іске ... араласты. Ауыз
су бағдарламасын нәтижелі бағытта бару үшін қосымша 5 млрд. теңге ... ... ... ... ара қашықтығы бір
–бірінен ... ... ... ... елді ... ... дерлік таза
ауыз сумен қамтамассыз ету оңай шаруа емес.Бұл күрмеуі күрделі мәселені
шешу үшін ... елді ... таза ауыз ... ... ... ... арналған салалық бағдарламасы қабылданып , жүзеге
асырыла бастағанына да біршама уақыт ... ... бұл күні елді ... ... ету үшін ... ... 120 ... бөлініпті.
. Олардың ішінде жобалау- сметалық құралдары әзір тұрған , ... ... ... сырт ... ... да ... Ол ... мұңы өз
алдына бөлек әңгіме . Бұлардың мұңын бес ... ... ... жыл сайын «суға жарытамын» деп сырғытпа уәде беруден жалыққан
емес.
Естеріңізде болса, биыл маусым айында НАТО мен БҰҰ ... ХХІ ... ... ... алатын кезең деген ақпарат таратты. ... ... ХХІ ... ... жүзі ... ... ... , тіпті су мәселесіне қатысты ірілі- ұсақты «ала көздік» пайда
болуы мүмкін. Осы ... ... ... Англия , Израиль, Жапония,
тәрізді өркениетті елдер етек- жеңін ... су ... ... ... ... Олардың қазіргі ұстанып отырған бағыты суды үнемдеп пайдалану
технологиясын жете менгеру . Өзге ел ... қам ... ... біз ... ... ... ететін құбырлар салуды кешеуілдетіп ... Бұл тағы да сол ... ... ... ... бе, әлде ... ... сергелдеңге түсуді қажетсінбей отырмыз ба?
Бағамдасақ, Қазақстан барлық аймақтармен трансшекаралық ... ... ... . Қара ертіске қытайлар көз тігіп отырса, Талас пен Шуға
қырғыздар қызығады. Сырдарияға өзбектер емінеді. ... ... ... ... ... ... ... қажеттігін ұғынасын. Бұл кұні ... ... су ... ... суды ... пайдаланатындардың
көбейіп кеткенімен салыстырады. Ал енді бұл мәселені ... ... ... ... ең ... ... суларын көбейтуіміз керек . Ол ... біз ... ... ... ... ... . ... талай жыл
бойы зерттеуіміз су тапшылығын жоюдың бірден- бір көзі – суды ... ... жер асты ... салу бағытымен жұмыс істеу
.Ағылшындар осы үрдіс арқылы ... су ... ... , ... аман отыр. Ал бізде бұл іске ... ... ... Егер біз суды ... пайдалану техологиясының
халықаралық бағыттарын меңгеретін болсақ, сортаң жердің өзін сулы ... едік . ... ... ... 38 ... су ... көріп
отыр. Бұл көрсеткіш үш жыл ішінде 40 ... ... ... деп
күтілуде. Сондықтан ауыз су бағдарламасына қатысты жобалар легін көбейтіп
, ... ... сала ... ... жоқ. Ол үшін жоғарғы ... су ... ... салу ... . ... ... ... «тәжірбиесі мықты шетелдік мамандарға жүктеу қажет» деп жүргендер
де бар. Осы үнемдеуге ... « ... өз ... ... ... ... ... да жоқ. Мәселен, Алматы облысындағы Алматы
каналын жөңдеудің уақыты ... ... ... бұл ... ... «жыртығын жамап жасқайтын» маман тапшы. Себебі, канал ... ... ... Енді оның ... табу ... ... ... жайт. Біздегі мамандар су тапшылығын жоюдың технологиялық жөн-
жобасынан ақсап жатқанымен , су тапшылығының неден туындап ... ... Оның ... себептері:
- Күннің күрт жылынуының әлемдік құбылысқа айналып бара жатқаны,
- Тау басындағы ... еріп , жер ... ... көбеюі ,
- Суды тұтынушылардың үнемсіздігі,
- Қоршаған ортаның шектен тыс ластануы.
Міне , осы төрт ... ... су ... ... отыр. Мұның тағы
бір астарын суды пайдаланатын өндіріс ... ... ... ... ... ... артық суларды өндіріс
орындары пайдаланып отырса , қазір ... ... ... ... ... ... белгілі . Ал каналға жиналған лас
сулар қоршаған ортаның ... ... ... су ... ... дені сау ... тарамайды.
Жер бетіндегі әр түрлі мақсаттарға пайдалынатын тұщы судың қоры қаншама
мол болғанымен , жалпы есеппен ... , ... ... су ... ... су ... ... баласы қалай пайдаланса да аздық етпейді, бұл
жердегі ... – ... ... ... таз ... ... ауыз ... тұр. Мәселе- тұщы судың мол қорында емес, оның химиялық құрамы қандай
элементтерден тұратындығында. Судың ... ... ... ... Таза су ... ... дені сау ұрпақ тарамайды. Сусыз
ас болмайды, сусыз күн көру ... ... оны ... ... ... 5 -10 жылдың ішінде бір амалын таппаса, судың сұрауы
қымбатқа түсейін деп тұр. Ішуге жарамды таза су жер ... ... да ... ... сияқты бағалы және шектеулі ресурс, оны жөнсіз
ысырап қылмай, жүйелі түрде пайдаланған дұрыс. Жер асты су ... мен ... деп ... ... Олай ... ... техниканың , ғылымның
өркендеген заманында таза суды оңай құртып немесе бүлдіріп ... ... ... ... ... ,соның ішінде жер асты суының бүлінуіне,
құрып кетуіне табиғи және ... ... зор ... ... ... ... ... Созақ ауданындағы жер асты сулары ... ... ... ... ... ... ... тигізуде. Өскемен қаласындағы зауыттардың бірінен
кезінде далаға ағып, жерге сіңіп кеткен жүздеген ... ... ... ... арнсына жақындап қалды. Егер бұның алдын алып, шара ... ... ... ... да, ... ағыстағы елді мекендерге орасан
зиян келтіріп, шығынға батырады. Бұл ... ... өз ... табиғи
таза суды жарамсыз етіп отыр.
ХХІ ғасырда басты стратегиялық ресурс мұнай емес , тұщы су ... ... ... ... ... ... шикі ... басқа бас ауыстыратын болса, ұтымды сауда ... деп ... ... ... бойынша, жер бетіндегі тұщы судың жетіспеушілігі
атмосфераның глобалды жылуынан да көп проблема ... ... ... ... 1,1 ... жуық адам тұщы суды емін еркін пайдалунуға қолы
жетпей жүрсе 2030 жылдарға таяу жер ... 2,7 ... ... ауыз ... ... ... ... Осы күннің өзінде ... ... ... ... ... су тапшылығы экономикалық жағынан
титықтатып, кедейшілікке, ... ... ... ... ... ... , ... тату отырған көршілес ... ... көз ... ... ауыз су мәселесі бірінші қатарда.
Ауыз су мәселесі ХХІ ... ... ... айналуы мүмкін. Жер
бетінің үштен екісі судан тұрғанымен , ішуге жарамды ауыз су ... ... ... бара ... Таза ауыз суы- адам денсаулығының басты кепілі
екендігі ... ... ... ауыз ... ... ету ... көкейкесті
мәселелердің қатарына жатады. Себебі су қорлары әлі де тиімді әрі ұқыпты
пайдаланылмайды. Қазақстанда да ауыз су ... ... ... тұр. ... ... ... ... назар аудармайды. Дүние жүзілік денсаулық
сақтау ұйымының мәліметі бойынша , аурудың 80 пайызы су ... ... ... ірі ... суға ауыр ... ... ... емес. Ал су құбырларының біраз бөлігі ... – ... ... бермейді. Бұдан ауыз суды қорғауға ... ... ... ... байқалады. Бұл деректер
экологиялық қауіп – қатерлер қатарына жатады, ... адам үшін ... ... ... ... ауыз су. ... ... нәсілдіктен
генетикалық жойылудан сақтайық. Тек біздің ұрпақтарымыз ғана мемлекетпен
қоғамның жаңартушы күштері бола алады. Ал ... оның ... ... ... ... ... тапсыру біздің борышымыз.