Кредиторлық қарыздар айналымдылығы
Мазмұны
Кіріспе.......................
I-тарау
Қаржылық жоспарлаудың
1.1 Қаржылық
жоспарлаудың мәні, әдістері мен
қағидаттары...................
1.2 Қаржылық
жоспарлаудың жүйесі........................
1.3 Жоспарлауда
қолданылатын қаржылық көрсеткіштер..................
ІІ-тарау Мемлекеттің қаржысын жоспарлаудың тәжірибесін талдау..............16
2.1 Мемлекеттік
бюджетті жоспарлау.....................
2.2 Мемлекеттің
бюджеттік түсімдерін болжамдау.....................
2.3 Қаржыны
жоспарлаудың шетелдік
ІІІ-тарау
Нарықтық экономикадағы қаржыны жоспарлаудың
жетілдіру жолдары.......................
3.1 Қазақстан Республикасындағы
коммерциялық банктердің қызметтерін
жетілдіру жолдары.......................
3.2 Қаржы секторын
тұрақтандыру..................
Қорытынды.....................
Пайдаланған
әдебиеттер....................
Кіріспе
Қаржылық жоспарлау мен болжау бұл қаржы механизмінің қосалқы жүйесі, саналы басқарудың аса маңызды элементтерінің бірі және әлеуметтік экономикалық жоспарлаудың құрамды бөлігі. Олар экономиканың үйлесімді және тепе теңдік дамуына жетуге, біртұтас ұлттық шаруашылық кешенінің барлық буындарының қызметін үлестіруге, қоғамдық өндіріс өсуінің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге, халықты әлеуметтік қорғауға бағытталған. Қаржылық жоспарлаудың өзіндік ерекшелігі сол, бұл жоспарлау өндірістің материалдық заттай элементтері турасында, ақшамен қоғамдық ұдайы өндіріске белсенді ықпал жасау турасында ақша қозғалысының салыстырмалы дербестігімен шарттасылған ақша нысанында жүзеге асырылады.
Қаржының
табысты іс-әрекет етуі және қоғамдық
процестерге белсенді ықпал ету
көбінесе қаржы ресурстарының
Қаржылық көрсеткіштерді, белгіленетін қаржы операцияларын негіздеп дәлелдеуге, көптеген шаруашылық шешімдердің нәтижелілігі сияқты, қаржылық жоспарлау мен болжау процесінде қол жетті. Бұл өте ұқсас ұғымдар экономикалық әдебиет пен практикада жиі теңестіріледі. Іс жүзінде қаржылық болжау жоспарлаудың алдында болуы және көптеген нұсқаларды бағалауды жүзеге асыруы тиіс (тиісінше макро және микродеңгейлерде қаржы ресурстарының қозғалысын басқарудың мүмкіндіктерін анықтауы тиіс).
Қаржылық жоспарлаудың көмегімен белгіленетін болжамдар нақтыланады, нақтылы жолдар, көрсеткіштер, өзара үйлесілген міндеттер, оларды іске асырудың дәйектілігі, сондай ақ таңдалынған мақсатқа жетуге көмектесетін әдістер анықталады.
Қаржылық
жоспарлау бұл қаржы
Қаржылық
жоспарлаудың объектісі шаруашылық
жүргізуші субъектілері мен мемлекеттің
қаржылық қызметі, ал қорытынды нәтижесі
қаржы жоспарлары мен жеке мекеменің
сметаларынан бастап мемлекеттің жиынтық
қаржы жоспарына дейінгі қаржы
жоспарларын жасау болып
І-тарау Қаржылық жоспарлаудың теориялық аспектілері
1.1 Қаржылық
жоспарлаудың мәні, әдістері мен қағидаттары
Қаржылық
жоспарлаудың нақтылы міндеттері қаржы
саясатымен айқындалады. Бұл: жоспарлы
тапсырмаларды орындауға
Жоспарлау:
- экстенсивтілігімен (әлеуметтік саяси және экономикалық құбылыстардың кең шеңберін қамтиды)
- қарқындылығымен (кәміл техника мен әдістерді қолдануды түсінеді);
- тиімділігімен (қорытындысында қаржыны басқару қойған міндеттерге жетудің қажеттілігін білдіреді) сипатталады.
Қаржылық жоспарлаудың мына тәсілдемелер пайдаланылады:
а) автоматтық (өткен жылдың деректері келесі жылға көшіріледі). Инфляция кезінде деректер инфляцияның коэффициенттеріне көбейтіледі. Бұл әдіс ең қарапайым әдіс болып табылады және, әдеттегідей, уақыт жетіспеушілігі кезінде пайдаланылады;
ә) статистикалық (өткен жылдардың шығыстарын қосып, өткен жылдардың санына бөледі);
б) нөлдік база тәсілдемесі (барлық айқындамалар қайта есептелуі тиіс бұл әдіс нақтылы қажеттіліктерді есепке алады және оларды мүмкіндіктерімен үйлестіріледі).
Нарықтық
экономика жағдайында жоспарлау
басқарудың функциясы ретінде экономикалық
және әлеуметтік қызметтің барлық жақтарын
жалпыға бірдей қамту нысанын
алуы тиіс. Егер жоспарлау экономикада
қаржы жоспарлауда сүйеніш
Демек,
нарықтық экономикада тауарлар мен
қызметтерді өндіру мен өткізу процесіндегі
байланыстың үстемдік және айқындаушы
әдісі ақшаны, бағаны, құн заңын,
сұраным мен ұсыным заңын кіріктіретін
өзінің механизмі бар рынок болады.
Нарықтық механизмінің мұндай табиғаты
өндіріс пен айырбас
Қаржылық жоспарлаудың мазмұны ақшалай табыстар мен қорланымдарды жасау, бөлу және қайта бөлу экономикалық процестермен оңтайландырудың күні бұрын анықталған мүмкіндік ретінде көрінеді және осының негізінде орталықтандырылған және орталықтандырылманған ақша қорларын қалыптастыру және пайдалану.
Қаржылық
жоспарлау экономиканы және оның
буындарын басқарудың аса маңызды
функциясы болып табылады. Оны
мемлекеттік билік пен
Шаруашылықты жүргізудің нарықтық жағдайында қаржылық жоспарлау шаруашылық жүргізудің белгіленетін түпклікті нәтижелеріне ықпал етуші көптеген факторлардың екі ұштылығына байланысты көбінесе болжау ретінде жүргізіледі.
Қаржылық
болжау мемлекеттің мүмкін болатын
қаржы жағдайын алдын ала көре
білу, қаржы жоспарларының
Қаржылық болжау әр түрлі әдістерді қолдануды қажет етеді:
- экономикалық процестерді анықтайтын факторларға қарай қаржы жоспарлары көрсеткіштерін динамикасын бейнелеп көрсететін экономикалық үлгілерді жасау;
- корреляциялық регрессиялық талдау;
- тікелей сараптамалық бағалау әдісі.
Шаруашылық жүргізудің нарықтық жүйесінде сонымен бірге индикативтік, яғни ұсынбалы (нұсқамалық) жоспарлау пайдаланылады; ол ақпараттық үйлестіруші рөлді орындайды және қарды қызметінің субъектілеріне эконмикалық реттеушілер арқылы жанама түрде ықпал етеді. Индикативтік жоспарлау нарықтық экономиканы мемлекеттік теттеуде және экономиканы ойдағыдай дамытудың бүкіл шегі анықталды.
Қазақстанда
индикативтік жоспарлау 1993 жылдан бері
қолданылады. Оны жасау барысында
батыс Еуропа және шығыс Азия елдерінің
тәжірибелері негізге алынып келеді.
1996 жылдан бері ағымдағы индикативті (жылдық)
жоспарлау негізінде
Индикативтік
жоспарлаудың қазіргі кезеңдегі
басты ерекшелігі зерттемелік қасиеті.
Яғни қоғамдағы тенденцияларға терең
және жан жақты сараптама жасау
арқылы әлеуметтік экономикалық дамудың
нысандары көзделінеді, әрі алда
тұрған небір өзекті мәселелер нақтылы
белгіленеді. Арналған индикативтік жоспардың
басты мақсаты экономикада
Индикативтік жоспардың ажырағысыз бөлігі индикативтік қаржылық жоспарлау болып табылады, бұл жоспарлаудың басты мақсаты болжанған дамуды қамтамасыз ету үшін қаржы ресурстарының шамаланған ауқымын және олардың бағытын анықтау.
Индикативтік
қаржы жоспарларының
Әлеуметтік
экономикалық болжау жүйесінде қаржылық
жоспарлау белсенді рөл атқарады.
Қаржы жоспарлаудың әзірлеу кезінде
өндірістік тапсырмалардың қауырттылығының
дәрежесі тексеріледі, өнім өндіру мен
оның сапасын жақсарту бойынша өндірістік
қуаттылықтарды неғұрлым толық пайдалану
есебінен, шығындарды төмендету және
өнімсіз шығасыларды қарастыру
резервтері есебінен қаржы ресурстарын
көбейтудің мүмкіндіктері анықталады.
өндіріске қолда бар
Қаржылық жоспарлаудың әдістемелігі аса маңызды мына қағидаттарға негізделеді:
Орталықтандарылған және орталықтандырылмаған тәсілдемелердің үйлесуі. Бұл қаржы жоспарларының жасағанда екі негіздің (бастаудың) орталықтандырылған қаржылық жоспарлаудың жергілікті (төменгі) бастаманы барынша дамытумен етене ұштасуын білдіреді. Орталықтандырылған қаржылық жоспарлау мемлекетке бірыңғай қаржы саясатын жүргізуге, мемлекет ауқымында қаржы ресурстарын бөлуді және қайта бөлуді нысаналы басқаруға мүмкіндік береді. Қаржылық жоспарлаудағы децентрализм өндірістік бөліністер мен биліктің жергілікті органдардың нақтылы жоспарлар жасап, оларды орындаудағы, өндірісті өркендеудің және оның нәтижелілігін арттырудың резервтерін іздестірудегі шығармашылық белсенділігін дамытуға жәрдемдеседі.
Биліктің
жергілікті органдары бюджеттерінің
олардың аумағында орналасқан шаруашылық
жүргізуші субъектілер
маңызға ие болып келеді. сонымен бір мезгілде жалпымемлекеттік қаржыларды жүйелі түрде нығайту, мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігінің тұрақтылығын, қоғамдық өндіріс дамуының әлеуметтік бағдарлануын күшейтуде, тиімділікті арттыруда оның рөлін арттыру қажет;
Бірлік
қағидаты қаржылық жоспарлаудың экономикалық
және әлеуметтік жоспарлаумен тығыз
өзара байланысы мен өзара
тәуелділігінде көрініп білінеді. Қаржы
жоспарларының негізінде
Жоспарлаудың
үздіксіздік қағидаты перспективалық
және жылдық қаржы жоспарларының
тығыз үйлесуін шамалайды, бұған
перспективалық жоспарлаудың іс-қимылының
мезгілін ұзартумен және жылдық жоспарлауда
олардың міндеттерін
- жоспарлау өзіне мақсаттар мен міндеттерді қалыптастыруды және баяндауды кіріктіреді.
- бағдарламалау деп мақсаттарға жету үшін пацдаланылатын құралдардың қолда барын іріктеуді және жаңаларын табуды түсіндіреді;
- бюджет жасау жалпы көпжылдық бағдарламаларды қаржы жылдары бойынша жылдық бюджеттік цифрлар тіліне аудару процесі. Бұл дәстүрлі бюджеттік топтастыру бойынша сан жағынан тұлғаланған операциялардың бүкіл жиынтығын бөлу процесі.
Қаржыны жоспарлау (болжау) белгілі әдістердің көмегімен жүзеге асырылады, олардың қатарына жататын ең маңыздылары мыналар:
- Экстрополяция (немесе коэффициенттер) әдісі. Оның мағынасы қаржылық көрсеткіштерді олардың динамикасын белгілеу негізінде анықтауда болады. Есеп қисаптар есепті кезеңнің жетістіктері және оларды өсудің немесе төмендеудің салыстырмалы тұрақты қарөынына түзету негізінде жүргізіледі.
Мұндай
тәртіптің айтарлықтай
- мүмкін болатын ішкі шаруашылық резервтер анықтауды есепке алмайды;
- материалдық және ақша ресурстарын пайдалануға теріс әсер етеді, өйткені жоспарланатын кезеңге олардың көлемі қол жеткен деңгейге қарай анықталады.
- Нормативтік әдіске сәйкес жоспарлы қаржылық көрсеткіштер белгіленген нормалар мен нормативтердің негізінде есепке шығарылады.
- Матеметикалық үзгалеу әдісі: процестің құру және оны қаржы саласына көшіру.
- Баланстық әдіс шығындардың оларды жабу көздерімен үйлесушілігін, қаржы жоспарларының барлық бөлімдерінің, сонымен бірге өндірістік жоспарларының барлық бөлімшелерінің , сонымен бірге өндірістік және қаржылық көрсеткіштердің өзара үйесушін қарастырады. Қаржы балансының талаптарын сақтау үшін кәсіпорынның, саланың, бюджеттің, бұкіл ұлттық шаруашылықтың шығындары мен табыстарының арасында үйлесімсіздіктің пайда болуынан сақтандыруға; ұлттық шаруашылықты дамытудың қажетті қарқындары мен үйлесімдарін анықтауға; ішкі резервтерді жұмылдыруды ескере отырып оларды жан жақты негңздеуге мұмкіндік берді.
- Сараптық бағалаулар әдісі жоспарлау объектісінің жай-күйінің параметрлерін анықтау үшін аса біліһті мамандардың тәжірибесін пайдалануды қажет етеді.
Объективті
талаптарға жауап беретін қаржылық
жоспарлауды ұйымдастыру оның негізгі
қағидаттарын саналы есепке алуды қажет
етеді. Отандық экономикалық әдебиеттерде
қаржылық жоспарлаудың қағидаттарын анықтауда
әр түрлі көзқарас бар. Алайда қағидаттар
басқарудың бұл стадиясының негізгі
ережелері ретінде дамудың
Қаржылық жоспарлауда тарихи мына ұйымдық қағидаттар қалыптасты: ведомстволық, салалық, аумақтық және предметтік мақсатты. Ведомстволық және салалық қағидаттар экономиканы бір орталықтан басқарудың (оның қатаң, әміршіл әдістерімен) кезеңіне сипатты болды.
Нарықтық қатынастар жағдайында аумақтық және предметтік мақсатты қағидаттар кеңінен қолданылатын болды. Аумақтық қаржылық жоспарлау әміршіл аумақтық бөліністердің қаржы ресурстарын анықтауға мүмкіндік береді; ресурстар ауқымын шаруашылық қызметтің нәтижелеріне тәуелді ғып қоюға көмектеседі; объектиті себептер бойынша ресурстардың тапшылығы жағдайында аймақтың қолайлы әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету үшін оларды орталықтандырылған қорлар арқылы қайта бөлу мүмкін.
Қаржылық жоспарлаудағы предметтік мақсатты қағидат белгілі бір экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, мәдени және басқа бағдарламаларды қамтамасыз ету үшін қаржы ресурстарын нақтылы қалыптастыруға және пайдалануға бағытталған.
Қаржы жоспарларын жасау негізінен үш кезеңнен тұрады: бірінші кезеңде есеп беріліп отырылған мезгілдің қаржылық көрсеткіштердің орындалуына экономикалық талдау жасалады. Қаржылық көрсеткіштерді талдау өндірістік мәліметтермен өзара байланысты жүргізіледі. Мұның өзі қаржыларды толық жұмылдырудың себептерін ашуға, оларды пайдаланудың тиімділігі дәрежесін анықтауға, ішкі шаруашылықты резервтерді табуға мүмкіндік бреді.
Екінші кезеңде әлеуметтік және экономикалық даму жоспарлары мен бағдарламаларының көрсеткіштері негізінде кірістер мен шығыстардың нақтылы түрлерінің есеп қисаптары жасалады.
Үшінші
кезеңде сметедағы тапсырмалар
және кірістердің баптары
1.2 Қаржылық
жоспарлаудың жүйесі.
Қаржылық
жоспарлаудың негізгі құжаты болып
келетін қаржы жоспары
Басқарудың барлық деңгейлеріндегі жасалынатын саны көп қаржы жоспарларын бір жүйеге келтіру үшін оларды көптеген белгілері бойынша сыныптаған орындар. Экономикалық әдебиеттерде олар негізгі екі топқа бөлінеді: жиынтық және бастапқы қаржы жоспарлары.
Жиынтық қаржы жоспарлары жалпымемлекеттік қаржы ресурстарының қозғалысын негіздейді, мемлекеттің қаржы жүйесі жүзеге асыратын қайта бөлу процестерін белгілейді.
Нысаны
бойынша олар әрқашан жиынтық
жоспарлар болып табылады, бірақ
бұл оның жалғыз ғана белгісі емес.
Сонымен бірге
Қазіргі кезде жиынтық қаржы жоспарлары жалпымемлекеттік, салалық, аумақтық жоспарларды кіріктіреді. Мыналар жалпымемлекеттік болып табылады: мемлекеттің жиынтық қаржы балансы, мемлекеттік бюджет, республикалық бюджет, бюджеттен тыс қорлар.
Жиынтық
қаржы балансы деп орта мерзімді
(бесжылдық) кезеңге арналған дамудың
жалпымемлекеттік болжамының қаржылық
бағдарламасын айтады. Оны жасаумен
Қаржы министрлігінің, Ұлттық банктің
белсенді қатысуымен экономика және
бюджеттік жоспарлау
Баланстың кіріс бөлігі мыналарды кіріктіреді: таза табыс, тұтынуға салынатын салықтар (қосылған құнға салынатын салық, акциздер, кеден баждары), амортизациялық аударымдар, сыртқы сауда операцияяларының түсетін түсімдер, салықтар мен алымдар, қысқа мерзімді несиелендірудің ресурстары, ұзақ мерзімді несиелендірудің көздері.
Шығыстар
бөлігінің аса маңызды
Жиынтық
қаржы балансы сөйтіп ұлттық шаруашылықтын
қаржы ресурстарын сипаттайтын
қаржылық көрсеткіштердің жүйесі болып
табылады. Жиынтық қаржы балансына
қамтылатын көрсеткіштердің құрамы
оның елдің әлеуметтік экономикалық
даму жоспарының материалдық және қаржылық
үйласімдерінің теңгерімділігін қамтамасыз
етудің тетігі болып табылатындығын
көрсетеді. Бесжылдық мерзімге (жылдарға
бөле отырып) жасаған кезде бұл
баланс қаржы және ақша кердеит қатынастарын
дамытудың ауқымы мен сипатын
алдын ала айқындайды. Жиынтық
қаржы балансы ірілендірілген көрсеткіштер
бойынша оларды министраліктер мен
ведомстволарға нақтылы бекітусіз
жасалынадын. Мәселен, онда қарастырылған
таза табыстың сомасы субъектілер, яғни
мекен жайлары бойынша
Дүние
жүзінің барлық елдерінде оперативтік
қаржы жоспары мемлекеттік
Мемлекеттік бюджет қаржы жоспарлары мен болжамдары мен жүйесінде бастысы болып келеді, өйткені олардың қалыптасуы мен орындалуына ол белсенді ықпал етеді, мемлекеттің түрлі шаруашылық жүргізуші субъектілері мен және халықпен өзара қатынастарын айқындай отырып оларды үлестіреді. Бюджет белгіленетін жалпы мемлекеттік экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларды орындауда, демек, мемлекеттің функциялары оның ішкі және сыртқы саясатын жүзеге асыруда маңызды рөл атқарады.
Бюджет
баланс нысанында жасалады, онда ағымдағы
кезеңде арналған елдің, оның аумақтарының
экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларына
сәйкес бүкіл кірістері мен шығыстары
жоспарланады. Сонымен бірге түсім
көздерінің толық жиналуына бюджет
қаражаттарының ұтымды бөлінуіне және
бюджеттің тапшылықсыз
Аса
маңызды оперативтік қаржы
- Кредиторская задолженность
- Кредиторская задолженность
- Кредиторская задолженность
- Кредиторская зодолженность
- Кредиторская и дебиторская задолженности
- Кредиторська заборгованість: сутність, класифікація та оцінка
- Кредиторы: основные виды и очередность удовлетворения требований
- Кредитование юридических лиц
- Кредитования в коммерческом банке
- Кредитования малого бизнеса в России
- Кредитования юридических лиц
- Кредиторлы0 берешек аудити
- Кредиторлык борыштар
- Кредиторлық берешек аудиті